Ned. gemeente in de prov. Friesland, 185,67 km2, 11630 inw., 10,5% r.k., 41,5% n.h., 25,5% geref., 4,5% overige, 18% g. kerkg.
De gemeente omvat de kernen Allingawier, Arum, Burgwerd, Cornwerd, Dedgum, Exmorra, Ferwoude, Gaast, Hichtum, Hieslum, Idsegahuizen, Kimswerd, Lollum, Longerhouw, Makkum, Parrega, Piaam, Pingjum, Schettens, Schraard, Tjerkwerd, Wons, Zurich en de hoofdplaats Witmarsum. Van de beroepsbevolking werkt 37,5% buiten de gemeente. Binnen de gemeente is m.n. de veeteelt de belangrijkste bestaansbron. In Makkum is aardewerk en scheepsbouw. Het toerisme wordt steeds belangrijker. Bezienswaardig zijn het museumdorp Piaam, het geboortehuis van Menno Simonsz in Witmarsum, een museumboerderij in Allingawier, de Waag (1696) en 17e—18e-eeuwse gevels in Makkum en verschillende terpkerkjes. Bij Piaam ligt een waterwildreservaat.
