v./m. (-en),
1. een verzameling van uiterst kleine water-of ijsdeeltjes, als een al of niet duidelijk gevormde eenheid zwevend in de atmosfeer; (zegsw.) een wolk van een kind, zeer gezond klein kind; achter de wolken schijnt de zon, ondanks tegenspoed is er toch nog hoop; in de wolken zijn, verheugd zijn; er is geen wolkje aan de lucht, niets te vrezen;
2. massa die met een wolk vergeleken wordt: een wolk sprinkhanen, zeer grote menigte; een wolkje melk in de thee, scheutje;
3. ben. voor een aantal stermassa’s die op wolken lijken.
Wolken ontstaan wanneer waterdamp in de dampkring condenseert of sublimeert. Dit gebeurt wanneer de lucht afkoelt, meestal ten gevolge van opstijgende bewegingen, soms door uitstraling. Heeft de afkoeling gelijkmatig plaats in uitgestrekte lagen, dan vormt zich gelaagde bewolking (cirrostratus, altostratus, stratus); is de afkoeling plaatselijk en een gevolg van de uitzetting van luchtmassa’s die door convectie omhoogstijgen, dan ontstaan stapelwolken (cumulus, cumulonimbus). Bevinden zich in de atmosfeer inversielagen, dan breiden de stapelwolken zich daaronder zijdelings uit tot samenhangende wolkenlagen (stratocumulus, altocumulus).
Naar hun vorm en uiterlijk heeft men aan de verschillende wolkentypen benamingen gegeven. De eerste classificaties zijn van Jean Baptiste Lamarck (1802) en Luke Howard (1803). Van 1880—90 begon men de fotografie als hulpmiddel te gebruiken om tot een classificatie te komen, toepasselijk op alle klimaten. Nieuwe studies hebben geleid tot een uitgebreidere classificatie, waarin de wolken worden ingedeeld in drie families: hoge wolken (5—18 km), middelhoge wolken (2—7 km) en lage wolken (0—2500 m). Elk van deze families wordt naar uiterlijk en ontstaansoorzaak onderverdeeld in een aantal geslachten. De namen van de wolkengeslachten zijn: cirrus, cirrocumulus, cirrostratus, altocumulus, altostratus, nimbostratus, stratocumulus, stratus, cumulus en cumulonimbus.
Litt. W. Bleeker en A. Viaut (red.), World Meteorological Organization Atlas (1956).
