o. (-en), merk in figuren en of letters, die tijdens de fabricage in papier zijn gevormd en zich bij doorvallend licht donker of licht aftekenen.
Oorspronkelijk ontstond het watermerk, doordat op het kopergaas van de schepvorm dunne koperdraadjes werden genaaid die daar ter plaatse tot een dunnere afzetting van de vezels uit de zeer verdunde waterige papierstofsuspensie aanleiding gaven (lijnwatermerk). Een volkomen ander beeld geeft een als reliëf in het zeefgaas verdiept aangebracht watermerk waar de papierstof iets dikker komt te liggen (schaduwwatermerk). Een combinatie van lijnwatermerk en schaduwwatermerk komt veel voor in bankbiljetten. Het is het zogenaamde clairobscur of tweetonige watermerk.
Het watermerk was eertijds het handelsmerk voor de waar en werd vaak de naam voor een bepaald formaat papier dat met dit merk in de handel kwam (post, bijkorf, olifants). Voor datering van oude oorkonden, geschriften, drukwerken e.d. bewijzen de watermerken, die door een bepaalde papiermolen vaak slechts een aantal jaren toegepast werden, soms goede diensten. De eenvoudige lijnwatermerken dienen ook nu nog als aanduiding van kwaliteit of herkomst; de meer ingewikkelde als waarborg tegen namaak. Ingeperste watermerken (molettemerk), die door persing met harde rubberstempels in het vrijwel gereed gekomen papier worden aangebracht, zijn imitaties (onecht), die van het echte watermerk onderscheiden kunnen worden door de scherp afgetekende, niet vervloeiende contouren. Watermerken worden aangebracht door middel van de rondzeefmachine of met behulp van een egoutteur op de langzeefmachine. De eerste watermerken zijn waarschijnlijk gemaakt in de papiermolen in Fabriano (Italië) ca. 1280 (eenhoorn en ossekop).
