[vertical take-off and landing], o. (-en), vliegtuig met verticale start en landing.
Voor het bewerkstelligen van een verticale start en landing door vliegtuigen, niet voorzien van een rotor, zijn in principe verschillende systemen mogelijk:
1. kantelen van de motor(en), eventueel met de vleugel, tot de trekdan wel stuwkracht verticaal omhoog, resp. omlaag is gericht;
2. afzonderlijke startmotoren (afb.);
3. afbuiging van de stuwstraal van straalmotoren. Er zijn een groot aantal experimentele vliegtuigtypen overeenkomstig genoemde principes gebouwd, waarvan slechts de Hawker Siddely ‘Harder’ operationeel is geworden. Bij dit type wordt de verticale hefkracht verkregen door afbuiging van de koude en hete stuwstralen van een turbofanmotor. In mei 1969 vlogen twee ‘Harriers’ in 5 h 13 min van het centrum van Londen naar het hartje van New York. VTOL en ook (in mindere mate) STOL-vliegtuigen en VSTOL-vliegtuigen kunnen van kleine geïmproviseerde terreinen opereren, hetgeen vooral vanuit militair oogpunt van belang is, terwijl de geluidshinder in de omgeving van het starten landingsterrein minder is. Van de vliegtuigen, voorzien van een rotor, is het hefschroefvliegtuig een VTOL-vliegtuig.
