Ned. gemeente in de prov. Noord-Holland, 50,13 km2 (strand, duinen, geestgronden, laagveen, klei), 62460 inw., 27 % r.k., 17 % n.h., 7 % geref., 12 % overige, 37 % g. kerkg.
Een groot deel van het gebied van de gemeente Velsen wordt ingenomen door het Noordzeekanaal met sluizen en havens. Beide oevers van het Noordzeekanaal zijn bebouwd. Het stadsdeel op de zuidelijke oever omvat, van west naar oost, vissershaven en industrieterreinen, Oud-IJmuiden bij de sluizen, Nieuw-IJmuiden en het oude dorp Velsen (met raadhuis) bij de ponten. Ten zuiden van Velsen liggen de tuinwijk Driehuis (met begraafplaats annex crematorium Westerveld) en Santpoort. Het stadsdeel op de noordelijke oever van het kanaal omvat uitgestrekte terreinen met hoogovens, staalfabrieken, gieterijen en walserijen van het Ned.-Duitse ijzeren staalconcern Estel, een kunstmest-, een cement-en een papierfabriek en de centrale van het Provinciale Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland, met aan de oostzijde de woonwijken van Velsen-Noord. Naast de industrie is voor de werkgelegenheid de visserij belangrijk met de daarbij behorende bedrijven (scheepswerven, machine-, ijs-en visconservenfabriek, staatvissershavenbedrijf, koelhuizen, vishandel, expeditiebedrijven).
De duinen zijn grotendeels beschermd gebied. Ten zuiden ervan, bij Santpoort, ligt de ruïne van het 13e-eeuwse kasteel Brederode.
