In de middeleeuwen de leer dat er twee door God gegeven rechtsorden (twee zwaarden; het beeld is ontleend aan Lucas 22, 38) naast elkaar bestaan: de wereldlijke, met aan het hoofd de keizer, en de geestelijke onder leiding van de paus. Beide machten ontlenen hun gezag aan en zijn afhankelijk van en ondergeschikt aan God en staan naast elkaar (imperiale theorie, o.a. neergelegd in de Saksenspiegel).
Daarnaast werd van kerkelijke zijde de opvatting verdedigd dat alle macht aan de paus gegeven was en dat de keizer zijn waardigheid van de paus in leen hield (curialistische theorie,o.a. neergelegd in de bul Unam Sanctam en in de Schwabenspiegel).
