eigenlijk: José Gabriel Condorcanqui, Indiaans-Peruaans revolutionair, *1742(?) Tinta (bij Cuzco), †(terechtgesteld)18.5.1781 Cuzco. Tupac Amarú was een afstammeling van de 16eeeuwse Inkaleider Tupac Amarú, wiens naam hij aannam toen hij de leiding had van een boerenopstand.
Hij ontving een opleiding bij de jezuïeten en werd door Spanje erkend als erfgenaam van de Inkakoningen. Hij weigerde echter de adellijke titel en de eer en rijkdom daaraan verbonden. Hij trachtte het lot van de Indiaanse boeren te verbeteren door middel van petities. Toen deze niets uithaalden vormde hij in 1780 een legertje van Indianen en controleerde al spoedig grote delen van zuidelijk Peru en Bolivia en van Argentinië. Na zes maanden werd hij echter verslagen door de Spanjaarden en werden zijn familie en hijzelf, na verminking, terechtgesteld. Hij wordt beschouwd als voorloper van de latere onafhankelijkheidsoorlogen in Zuid-Amerika en is een symbool voor zowel de Peruaanse revolutie (strijd tegen de invloed van de VS) als voor de Tupamaros.
