Pjotr Iljitsj, Russisch componist, *7.5.1840 te Votkinsk, ♱16.11.1893 te Sint-Petersburg. Tsjaikovski werkte van 1859—63 op het Ministerie van Justitie te Sint-Petersburg.
Van 1863—65 studeerde hij aan het conservatorium aldaar. In 1866 werd hij docent muziektheorie aan het conservatorium te Moskou. Daar ontstonden o.a. de le symfonie (1868), de orkestfantasie Romeo en Julia (1869) en het le pianoconcert (1875). Doordat N.von Meck hem een jaargeld uitkeerde, kon hij zich aan het componeren wijden; zijn brieven aan haar geven een goed beeld van zijn persoonlijkheid. Hij reisde o.a. naar Florence (1890), de VS (1891) en de grote West-Europese steden, waar hij als dirigent optrad. Tsjaikovski's vaak virtuoze muziek is westers van opbouw (en daarin beïnvloed door H.Berlioz, R.Schumann en F.Liszt), maar Russisch van karakter: soms extatisch, dan weer zwaarmoedig.
Zijn balletmuziek werd de grondslag voor de Russische ballet-traditie. Zijn symfonieën beïnvloedden o.a.A.Skrjabin, A.Glazoenov, S.Rachmaninov en N.Mjaskovski. Composities: 10 opera’s, waaronder:
Vojevode (1870—72), Jevgeni Onjegin (1878), Pique-dame (1890); balletten: Zwanenmeer (1876), Doornroosje (1890), De notenkraker (1892); orkestmuziek: Francesca da Rimini (1874), Rococovariaties (1876; voor cello en orkest), vioolconcert (1878), Capriccio Italien (1880), Ouverture 1812 (1880), Serenade (1880), 6 symfonieën, 3 pianoconcerten; 3 strijkkwartetten,
kamermuziek (o.m. het sextet Souvenir de Florence, 1890), pianomuziek en liederen. Werk: Verhandeling over harmonie (1872). Uitgaven: Geliebte Freundin, door C.von Drinker Bowen en B.von Meck (1938; brieven aan N.von Meck); Dagboek (2 dln. herdr. 1973).
LITT. F.Zagiba, Tschaikovski (1953); M.Tchaikovsky, The life and letters of P.I.Tchaikovsky (2 dln. herdr. 1973).
