Hippolyte Adolphe, Frans filosoof en historicus, *21.4.1828 Vouziers (Ardennes), ♱11.5.3.1893 Parijs.
Van 1864—84 was Taine hoogleraar in de kunstgeschiedenis aan de École des Beaux-Arts te Parijs. In zijn beroemde Philosophie de Part (2 dln. 1865-69;
collegebundels) betoogde Taine dat de factoren ras, milieu en tijd noodzakelijke en voldoende voorwaarden zijn om de evolutie van kunst en letteren te verklaren. Onder invloed van A.Comte, maar ook van Hegel, schreef hij in 1870 zijn De lintelligence, waarin hij de psychologie ondergeschikt stelde aan de fysiologie zonder er haar nochtans toe te herleiden. Hij zag het psychische en het fysiologische veeleer als twee vertalingen van eenzelfde tekst. Het ik is geen substantie, maar een reeks van innerlijke gebeurtenissen, die onderling verbonden zijn door het geheugen. De Franse nederlaag in de Frans-Duitse Oorlog, en vooral de Commune van Parijs (1870-71)
brachten Taine tot zijn studie Origines de la France contemporaine (6 dln. 1875—93), waarin hij betoogde dat de Franse Revolutie met haar centralistisch bestuur de persoonlijke vrijheid had vernietigd en de eigenlijke oorzaak was van het latere ongeluk van Frankrijk, m.n. dat van 1870—71. Taine achtte het mogelijk historische wetten op te stellen door toepassing van natuurwetenschappelijke methoden. Hij was de onomstreden leider van het naturalisme, met grote invloed op o.a. Zola en Renan. Werken: Essai sur Tite-Live (1856), Les philosophes français du 19me siècle (1857), Essais de critique et dhistoire (1858), Histoire de la littérature anglaise (4 dln. 1864), Le positivisme anglais. Étude sur Stuart Mill (1864), Nouveaux essais de critique et dhistoire (1865), Philosophie de lart (2 dln. 1865—69; collegebundels), Voyage en Italie (2 dln. 1866), Notes sur Paris. Vie et opinions de Thomas Graindorge (1867), Notes sur lAngleterre (1871), Derniers essais de critique et dhistoire (1894).
LITT. F.Melin, Les idées politiques de Taine (952); S.J.Kahn. Science and aesthetic judgment. A study in Taines critical method (1953; herdr. 1970).
