(Ital.: Siracusa), Italiaanse stad, hoofdstad van de gelijknamige provincie (2109 km2, 386000 inw.), op het eiland Sicilië, gedeeltelijk op het eiland Ortygia, 108000 inw. Handelscentrum voor het eiland, met petrochemische, visconservenen meelindustrie; voorts akkerbouw (groenten, fruit) en visserij.
Syracuse heeft zeer vele antieke overblijfselen en middeleeuwse gebouwen. Hoofdkerk is de dom (17e eeuw, voormalige Minervatempel). In de nabijheid het museum (belangrijke prehistorische en Griekse verzameling). Verder een tempel die waarschijnlijk aan Apollo gewijd was (6e eeuw v.C.), middeleeuwse palazzo Bellomo (gedeeltelijk 15e eeuw; museum voor middeleeuwse kunst). Op de zuidpunt van Ortygia het 13e-eeuwse Castello Maniace, gebouwd in opdracht van keizer Frederik n. Op het vasteland bevinden zich nu het moderne stadsgedeelte (schaakbordpatroon) en de voorstad Santa Lucia.
De kerk Santa Lucia heeft catacomben uit de 3e eeuw. Ten westen en noorden van deze voorstad liggen de meeste bouwwerken die uit de oudheid dateren: resten van muren, van een amfitheater, een theater, het altaar dat Hiëroon II liet bouwen, de San Giovanni alle Catacombe (crypt en catacomben uit de 4e eeuw) en grote steengroeven, de Latomie. Van het kasteel van Euryalos en van de muren die deze stadsdelen omgrensden, daterend uit de tijd van Dionysios I (405 v.C.—367 v.C.), zijn nog delen over (17 van de 27 km). In de nabijheid van de stad resten van het Olympieion (6e eeuw v.C.).
GESCHIEDENIS
Syracuse werd ca.733 v.C. door emigranten uit het Griekse Korinthe als kolonie gesticht. Onder de tirannen Geloon (485 v.C.—478 v. C.) en Hiëroon I (478 v.C.—467 v.C.) kreeg het in politiek en cultureel opzicht een dominerende positie onder de Griekse steden op Sicilië. Tijdens de Peloponnesische Oorlog weerstond Syracuse met succes het beleg van de Atheners (415 v.C.-413 v. C.).
Het in 409 v.C. begonnen grote Carthaagse offensief tegen de Grieken op Sicilië werd in 405 v. C. door Syracuse onder Dionysios I tot staan gebracht. Als tiran beheerste deze vrijwel geheel het eiland en een deel van Zuid-Italië. Hij maakte Syracuse tot de grootste Griekse stad van zijn tijd. Ca.340 v.C. verdreef de Korinthiër Timoleoon opnieuw de Carthagers, maar zijn democratische hervormingen werden spoedig tenietgedaan door Agathokles. Hierna ging de macht van Syracuse snel achteruit.
Ook Pyrrhos kon ca.278 v.C. niet blijvend hulp brengen. Grote bloei beleefde Syracuse nog onder Hiëroon n (269 v.C.—215 v.C.), maar Syracuse werd in feite een vazalstaat van Rome. Na Hiëroons dood koos het de zijde van Carthago en in 212 v.C. werd het ingenomen door Marcellus. Daarna was Syracuse de hoofdstad van de Romeinse provincie Sicilië.
LITT. M.P.Loicq-Berger, Syracuse (1967); H.P. Drögemüller, Syrakus (1969); P.Green, Athens and Syracuse (1970).
