sextant (sekstant)

betekenis & definitie

[→Lat.], m. (-en), hoekmeetinstrument geschikt voor gebruik uit de vrije hand. (e) De sextant wordt gebruikt bij de navigatie voor het meten van de hoogte van hemellichamen boven de horizon. De hoofddelen van de sextant zijn het frame waaraan gemonteerd zijn een handvat, een kijker, de vaste spiegel en een aantal wegklapbare filters. In de boogvormige onderrand van het frame is een schaalverdeling (60°) aangebracht, aan de bovenpunt van het frame is het draaipunt van een arm, de alhidade. Op de alhidade is in het draaipunt de beweegbare spiegel gemonteerd en aan het andere einde een nonius of een trommel waarop de hoekminuten afgelezen kunnen worden en een klem om na de meting de alhidade vast te zetten. De filters dienen om verblinding te voorkomen als men de hoogte van de zon moet meten. Om de hoek waaronder men twee punten ziet te meten richt men de kijker langs de vaste spiegel op een van de punten, en zwenkt de alhidade totdat het beeld van het tweede punt gezien door beide spiegels samenvalt met het eerste punt. De alhidade wordt geklemd en de hoek afgelezen. In de luchtvaart is een type sextant in gebruik met een eigen horizon, een waterpas. Hierdoor wordt correctie voor de, door de grote hoogte waarop men vliegt, zeer grote kim duiking omzeild. Teneinde sneller te kunnen werken, dit met het oog op de vliegveiligheid, zijn deze sextanten met digitale aanduiding voorzien. Een instrument met vergelijkbare bouw is de octant, die een meetbereik van 45° heeft.