Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 31-01-2022

Servokroatische taal

betekenis & definitie

wetenschappelijke naam voor de taal die in het oosten Servisch, in het westen Kroatisch wordt genoemd. De orthodoxen noemen zich Serviërs en hun taal, met cyrillische karakters, heet Servisch.

De rooms-katholieken, die het Latijnse schrift gebruikten, zijn Kroaten en spreken Kroatisch. De grenzen van het Servokroatische taalgebied vallen ongeveer samen met die van het tegenwoordige Joegoslavië, behalve in het noordwesten, waar de verwante Sloveense taal binnen Joegoslavië valt. De overgangsdialecten tussen Servokroatisch en Sloveens heten Kajkavisch, naar het vragend voornaamwoord kaj (Ned. wat).In het eigenlijke Servokroatisch onderscheidt men twee hoofdgroepen: Stokavisch (što, Ned. wat) en Cakavisch, waarin dit vragend voornaamwoord ča luidt. Het Čakavisch is in de loop der eeuwen sterk teruggedrongen. Als schrijftaal wordt het niet meer gebruikt. Het wordt nog gesproken op de Dalmatische eilanden, op een deel van het schiereiland Sabbioncello (Pelješač) en in een smalle strook langs de kust noordwaarts van Split af tot aan Senj, waar het Čakavische gebied zich verbreedt en ten naaste bij een driehoek vormt. In het Čakavisch ligt het accent nog op de oude plaats, die doorgaans samenvalt met de beklemtoonde lettergreep in het Russisch. In de meeste Štokavische dialecten (evenals in de beschaafde omgangstaal) is dit accent, waar het niet op de beginlettergreep rustte, één syllabe naar voren geschoven.

Beide groepen hebben een muzikaal accent, dat stijgend of dalend in toonhoogte kan zijn. Tenslotte heeft het Čakavisch de oude naamvalsuitgangen van het zelfstandig naamwoord en bijvoeglijk naamwoord bewaard, die in het Štokavisch vereenvoudigd zijn. Het Štokavisch valt uiteen in drie groepen, waarbij de verschillende uitspraak van de Oudslavische ĕ als kenmerk dient. In het Ekavisch, de schrijftaal van het oude Servië en het oosten van Joegoslavië, is de ĕ met e samengevallen; in het Jekavisch (Bosnië, Hercegovina, Montenegro en Kroatië) klinkt zij als je (kort), ije (lang); in het Ikavisch (het westen) is zij i geworden. Zowel het Ekavisch als het Jekavisch dient als schrijftaal. Door de Turkse overheersing zijn zeer veel oosterse woorden in de Servokroatische taal gekomen.

Het Stokavisch heeft de Oudslavische tijden aorist en imperfectum bewaard. De zgn. balkanismen, die kenmerkend zijn voor de Bulgaarse, Albenese, Roemeense en Nieuwgriekse taal zijn in de Servokroatische taal merkbaar [drs. H.Hamburger].

LITT. A.Lord, Beginning Serbocroatian (1958);M. Partridge, Servo-croatian, practical reader (1965); M.Rešetar, Elementargrammatik der serbokroatischen Sprache (1959); J.Hamm, Gramm, der serbokroatischen Sprache (1967).

< >