[Lat. senatus, raad van ouden], m. (-naten),
1. hoogste bestuurslichaam bij de oude Romeinen ;
2. Eerste Kamer of Hogerhuis in België;
3. ben. voor de vm. raad van de hoogleraren van een hogeschool: tot de senaat behoorden alle gewone hoogleraren;
4. bestuur van een studentencorps.
ROMEINSE GESCHIEDENIS
De senaat bestond in het oude Rome uit leden van het patricische volksdeel, die de koning als raad van state terzijde stonden en na zijn dood de regering voerden, totdat de interrex de verkiezing van een nieuwe koning tot stand had gebracht. Het oorspronkelijke door Romulus gekozen aantal van 100 senatoren werd weldra aangevuld met plebejische (?) conscripti en kwam tot 300. De lijst werd sinds de Lex Ovinia van 312 v.C. samengesteld door de censoren, terwijl het bekleden van de hogere, curulische ambten recht gaf op toelating tot de senaat. Degene die bij het opmaken van deze lijst als de meest waardige bovenaan werd geplaatst, heette princeps senatus. Hem werd het eerst naar zijn mening gevraagd.
Sulla verhoogde ca.80 v.C. het aantal senatoren tot 600; later kwam het nog op 900 en 1000, maar keizer Augustus (27 v.C.-14 n.C.) herstelde het oude getal (100). In 180 v.C. bepaalde de Lex Villia annalis, dat een senator tenminste 27 jaar oud moest zijn. De senaat werd bijeen geroepen door de hoogste magistraten, na 287 v.C. ook door volkstribunen; de stemming geschiedde, nadat de leden hun mening hadden uitgesproken, door uiteengaan in groepen. De besluiten (senatus consulta) waren geen wetten; de senaat beraadslaagde alleen over de wetsvoorstellen, vóór deze in comitiën in behandeling kwamen en gaf zijn voorafgaande goedkeuring (senatus auctoritas). De eigenlijke werkzaamheid van de senaat was meer het bestuur; hij had het oppertoezicht op de godsdienst, de schatkist, het zenden en ontvangen van gezantschappen enz. Onder de keizers kwam er dikwijls verandering in de bevoegdheid van de senaat; zo oefende hij b.v. mèt het leger grote invloed uit op de keuze van de keizers. De senaat verdween na de Oostgotische koningen (eind 6 e eeuw); Rome kreeg voor het eerst weer een senaat in 1143.
STAATSRECHT
De Senaat is in België een der beide wetgevende kamers van het Belg. parlement, die met de koning en de Kamer van Volksvertegenwoordigers de wetgevende macht uitoefent. De Senaat is op andere wijze samengesteld dan de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
