(roeide, heeft en is geroeid), doormiddel van riemen een vaartuig voortbewegen: hard, snel, langzaam, met grote slagen roeien; stuurboord, bakboord roeien, zich alleen bedienen van de riemen, die rechts of links geplaatst zijn; met de hangende bladen roeien, roeien zonder het water te laten opspatten; commando: geroeid! ophouden met roeien; (spr.) men moet roeien met de riemen die men heeft, men moet zich weten te behelpen; tegen de stroom is het kwaad roeien, het is moeilijk zich tegen de openbare mening (tegen de omstandigheden, tegen overmacht) te verzetten; zich begeven per boot die aldus voortbewogen wordt: we roeiden naar de overkant, het meer over; zwembeweging maken, nl. van watervogels en van mensen die op de rug zwemmen;
(met de vlerken, de armen) zwaaien, slaan; (vliegwezen) vliegen met allerlei moeilijkheden als remous enz.: we roeiden door dikke wolken; roeiend vervoeren: roei mij naar de overkant.
Van een vaartuig dat door roeien wordt voortbewogen, zijn de riemen, aan weerszijden normaliter evenveel, halverwege ondersteund in een vaste of draaibare dol in of op de bootrand dan wel op een uithouder. De roeier, met zijn rug naar de voorkant gezeten, houdt van een riem het ene uiteinde beet, steekt het andere einde met blad naar voren (in vaarrichting gezien) in het water en trekt. De watermassa vormt voor de op juiste diepte gestoken riem een steunpunt, de riem werkt als hefboom die de boot verplaatst.
Het roeien wordt voornamelijk nog beoefend als recreatie-of prestatiesport. Men roeit in lange smalle boten, waarbij het draaipunt van de riemen op zgn. uitleggers buitenboord is geplaatst. De roeier zit op een bankje dat op een rail heen en weer kan bewegen langs de lange as van de boot; zijn voeten zijn vastgemaakt aan het voetenbord. Hierdoor kunnen de beenspieren een groot deel van de arbeid leveren die nodig is voor het door het water halen van de riem, terwijl bovendien de slag langer kan zijn. Men onderscheidt het boordroeien, waarbij de roeier met twee handen een riem bedient, en het skiffroeien (ook: scullen) waarbij de roeier twee riemen tegelijk bedient, aan elke kant van de boot een. Voor het recreatieroeien worden voornamelijk wherry’s gebruikt, relatief brede, overnaadse boten. Voor het prestatieroeien, waarbij het de bedoeling is zo snel mogelijk een bepaalde afstand af te leggen, gebruikt men zeer smalle boten (breedte 30—60 cm).
Wedstrijdroeien. Roeiwedstrijden voor heren gaan over het algemeen over een afstand van 2000 m, voor dames over 1000 m; daarnaast bestaan nog vrij veel traditionele wedstrijden over andere afstanden. Bekende wedstrijden in Nederland zijn de Head of the River en de Varsity. In België worden wedstrijden gehouden in Gent en Oostende. Internationaal zeer bekend zijn o.a. de wedstrijden bij Henley (Groot-Brittannië) en de jaarlijkse Boat Race tussen de achten van de universiteiten van Cambridge en Oxford, die al sinds 1829 wordt gehouden.
Het herenroeien kent de volgende categorieën: skiffroeien: skiff (eenpersoons) en dubbel twee; boordroeien: twee zonder stuurman, twee met stuurman, vier zonder stuurman, vier met stuurman, acht. Het damesroeien kent de categorieën:
skiffroeien: skiff (eenpersoons), dubbel twee en dubbel vier; boordroeien: vier met stuurvrouw en acht. Verder bestaat er een indeling in lichte en zware roeiers. Lichte roeiers mogen niet meer wegen dan 70 kg en het gemiddelde gewicht van een lichte ploeg mag niet meer zijn dan 67,5 kg.
Organisatie. De oudste Ned. roeivereniging is Njord (een Leidse studentenvereniging, opgericht in 1879). De studentenroeiverenigingen zijn verenigd in de in 1883 opgerichte Koninklijke Ned. Studenten Roeibond. In 1917 werd de Koninklijke Ned. Roeibond opgericht, waarbij ook burgerroeiverenigingen zijn aangesloten; in 1977 telde de KNRB 85 verenigingen met in totaal 12000 leden.
De oudste roeivereniging van België is de Sport Nautique de la Meuse (1860). De Koninklijke Belg. Bond van Roeiverenigingen werd in 1887 opgericht en telt ruim 1000 leden. Internationaal is het roeien georganiseerd in de Fédération Internationale des Sociétés d’Aviron (FISA).
Geschiedenis. Roeien werd reeds in het oude Griekenland als sport bedreven. Bekend waren de wedstrijden in Hermione tijdens het feest van Dionysos. Ook in de Romeinse tijd werden er roeiwedstrijden gehouden. In de 14e eeuw kreeg deze sport weer enige bekendheid, m.n. door de sinds 1315 in Venetië jaarlijks gehouden Regatta. De moderne roeisport dateert van 1715, toen in Engeland op de Theems de eerste roeiwedstrijd werd gehouden.
Aanvankelijk werd het moderne roeien bedreven door beroepsroeiers, gerekruteerd uit zee- en binnenschippers. Later ontwikkelde de roeisport zich vooral op en rond de universiteiten.
