o. (-’s), verzamelnaam voor een groep van aandoeningen die voornamelijk zijn gelokaliseerd in het bewegingsapparaat, m.n. in de gewrichten en de omgevende weke delen, soms ook in het spierweefsel, en die steeds gekenmerkt zijn door pijn, stijfheid en bewegingsbeperking.
Reumatische klachten kunnen vluchtig, recidiverend of chronisch zijn. De exacte oorzaak van de meeste vormen van reuma is onbekend. Behalve een ontstekingsfactor kunnen immunologische factoren, degeneratieve afwijkingen aan de gewrichten en klimatologische factoren een rol spelen.
Het acute (gewrichts)reuma (polyartritis reumatica acuta) gaat met hoge koorts gepaard en verspringt van het ene op het andere gewricht, meestal voorafgegaan door een keelinfectie, veroorzaakt door hemolytische streptococcen. De aangedane gewrichten zijn uiterst pijnlijk bij beweging en aanraking, en zien rood en gezwollen. Bij een goede behandeling (antibiotica en ontstekingswerende middelen) genezen de gewrichtsafwijkingen zonder restverschijnselen. De acute reumatische infectie kan ook het hart en in het bijzonder de binnenste bekleding (endocard) ervan aantasten. De ziekte kan dan leiden tot blijvende functiestoornissen van de hartkleppen, m.n. van de mitraalkleppen. Veel lijders aan klepvliesgebreken (endocarditis) hebben deze aandoening dan ook opgelopen als gevolg van een vroegere reumatische infectie. Omdat het acute reuma kan recidiveren, behandelt men deze patiënten langdurig profylactisch met antibiotica (penicilline).
Chronisch gewrichtsreuma (reumatoïde artritis, een collageenziekte) komt voor op oudere leeftijd, meer bij vrouwen dan bij mannen. In tegenstelling tot het acute reuma verspringen de gewrichtsaandoeningen hier niet van gewricht tot gewricht, er is geen koorts en veel minder algemeen ziek zijn. Deze aandoening kan verschillend verlopen; soms worden slechts enkele gewrichten getroffen en komt de ziekte spoedig tot stilstand, maar het komt ook voor dat verscheidene gewrichten worden aangedaan en dat na tot rust komen van het proces meer of minder uitgebreide misvormingen van deze gewrichten overblijven met een blijvende invaliditeit. Niet alleen de gewrichten, maar het hele organisme wordt aangetast. In dit opzicht onderscheidt zich het chronisch gewrichtsreuma van de arthrosis deformans, die eveneens aanleiding kan geven tot sterke misvorming van de gewrichten. De patiënten met eerstgenoemde aandoening voelen zich vaak moe, transpireren sterk en worden anemisch, wat met lijders aan arthrosis deformans niet het geval is.
Arthrosis deformans is een aandoening die (door de misvorming van de gewrichten en de gevolgen daarvan) klinisch in sommige opzichten veel lijkt op het chronisch gewrichtsreuma, maar is een plaatselijk degeneratief-hypertrofisch proces, dat m.n. voorkomt bij personen van middelbare leeftijd en ouder en zich vaak beperkt tot één of enkele van de grote gewrichten (heupen en knieën, vaak ook wervelkolom).
Samenhangend met het feit dat de oorzaak van het chronisch gewrichtsreuma nog duister is, zijn ook veel behandelingsmethoden toegepast. In het actieve stadium van de ziekte heeft men gunstige resultaten bereikt met goudinjecties. Met bijnierschorshormonen en derivaten daarvan heeft men enige tijd successen bereikt, maar deze waren niet van blijvende aard. Bij een tot rust gekomen ziekte wordt een deel van de restverschijnselen bepaald door de achtergebleven veranderingen in de gewrichten, maar een belangrijk gedeelte van de zo hinderlijke stijfheid en bewegingsbeperking wordt veroorzaakt door krampen van de spieren om de gewrichten en verdikkingen van de gewrichtskapsels en banden. Onder dergelijke omstandigheden kan door een goed geleide fysische therapie met oefeningen, massage, warmte e.d. vaak subjectief een aanmerkelijke verbetering van de klachten worden bereikt. Gunstige resultaten zijn ook bereikt door operatieve behandeling, m.n. aan de pezen en de kleine gewrichten.
Bij spierreuma, een onduidelijke aandoening, heeft men waarschijnlijk te doen met zwellingen en plaatselijke kramptoestanden van spiervezels, misschien in samenhang met ophoping van bepaalde spierstofwisselingsprodukten tussen de spierfibrillen, of ook met een lokale ontsteking van het bindweefsel. In de spieren zijn dan soms verharde pijnlijke gedeelten (myogelosen) als knobbeltjes te voelen en deze zijn door massage soms tegelijk met de pijnklachten tot verdwijning te brengen. Een reumatische aandoening van spieren is b.v. het spit in de rug. Het is een vaak plotseling optredende pijn en stijfheid in de lendenspieren, die gewoonlijk met rust, warmte en massage spoedig verwijnen.
De betekenis van de koude vochtigheid voor het ontstaan van allerlei als ‘reumatisch’ bestempelde aandoeningen, is een algemene volksovertuiging die ook door biometeorologisch onderzoek schijnt te worden bevestigd. Over dit verband is echter nog vrijwel niets bekend. Aan veel grote klinieken in Nederland zijn afdelingen voor reumatische ziekten. Dat dit nodig is, blijkt wel daaruit dat 20 % van het geld dat wordt uitgekeerd krachtens de Ned. Ziektewet op rekening van reuma komt. Georganiseerde bestrijding, In Nederland wordt de sociale en maatschappelijke (gezondheids)zorg voor reumapatiënten behartigd door provinciale kruisverenigingen.
De consultatiebureaus mogen geen behandeling verrichten, wel zich bezig houden met opsporing van nieuwe ziektegevallen en vroege diagnostiek, (niet-medische) begeleiding (huisbezoek) en nazorg van de patiënten (bemiddeling van allerlei aard: huishoudelijke hulp, woningverbetering e.d.). Het doel van de medisch-sociale bureaus is het verlenen van medisch verantwoorde maatschappelijke hulp aan reumapatiënten. De werkzaamheden van de consultatiebureaus worden verricht door een arts en districtsverpleegster. Deze bureaus worden gefinancierd uit diverse overheidssubsidies en bijdragen van daartoe strekkende fondsen, o.a. Het Nationaal Reumafonds. Het Rheumatiekfonds dr. Jan van Breemen bevordert het wetenschappelijk onderzoek en verleent steun aan instellingen die de reumabestrijding bevorderen.
De Ned. Ver. tot Reumatiekbestijding (1926 opgericht) is de centrale vereniging voor alle op dit terrein werkzame organisaties en instellingen en dient het in haar naamgeving vermelde doel door voorlichting in het algemeen, adviezen aan overheid en particulier initiatief, door daadwerkelijke hulp inzake fysiotherapie en een aantal sociale diensten. Financiering: collectes, contributies, voetbalpool.
Organen: Rheuma-Orgaan, Reuma-Bulletin.
