[Lat.], o. (-ria, -s), responsorie, responsoriaalzang; (r.k.), een gregoriaanse wisselzang tussen solist(en) en koor of gemeente.
In de oudchristelijke liturgie heeft het responsorium de vorm van diverse gezangen bepaald, zowel in de mis als in het koorgebed. Het maakt gebruik van herhaling van teksten melodiefragmenten, die als groepsrefrein dienen. Later werden de responsoria soms meerstemmig bewerkt, b.v. die van de Goede Week, door o.a. Da Palestrina, Ingegneri en Vittoria. antifoon.
