[→Lat.], v. (-s),
1. terugvoering, het terugbrengen onder een bepaald gezag: de — van Groningen (1594);
2. (filosofie) het herleiden van een gegeven of uitspraak naar een meer elementaire vorm (e);
3. terugbrenging tot een lager peil, tot een kleiner aantal of een kleinere hoeveelheid, vermindering, verlaging; m.n. prijsvermindering: geven, vragen, genieten; -van rente, verlaging van de rentestandaard;
4. (rekenkunde) herleiding, verkleining van een verhoudingsgetal; omrekening; het overbrengen van de waarde van maten, gewichten en munten in andere;
5. (muziek) herleiding, terugvoering; verkorting van de verhouding der intervallen;
6. (scheikunde) elk proces dat bestaat in het opgenomen-worden van elektronen door een verbinding of deel daarvan: elke gaat met oxidatie van een andere stof gepaard (e);
7. verzwakking van een klinker in een ablautsysteem;
8. verkleining of rudimentair-worden van een orgaan, zoals van de schelp bij de koppotigen;
9. autonome Indianenkolonie, reducción (e).
(e) FILOSOFIE. Door reductie worden uitspraken van een hoger kentheoretisch niveau teruggebracht tot basisuitspraken; deze zijn fundamenteler en derhalve minder omstreden. Deze redeneerwijze dient m.n. om aan te tonen dat een aanvechtbare bewering over een stoffelijk ding langs logische weg herleid kan worden tot uitspraken over →sense data. In de logica verstaat men onder reductie het herleiden van een sluitrede van de tweede of derde figuur tot een van de vormen van de eerste figuur. Hier wordt reductie wel gesteld tegenover deductie, terwijl dan inductie als speciaal geval van reductie wordt beschouwd, →symbolische logica.
Men spreekt ook van reductie wanneer de zinnen van het ene →taalspel als een deel van een ander taalspel worden beschouwd. In dat geval worden nl. de waarheidsen zincriteria van het ene taalspel teruggebracht tot die van het andere. De moderne filosofie staat zeer sceptisch ten opzichte van zulke pogingen tot reductie, die altijd zeer aanvechtbaar bleken. Voorbeelden van zulk een reductie zijn b.v. pogingen religieuze, litteraire enz. taalspelen tot psychologische, economische enz. te reduceren. LITT. I.M.Bochenski, Die zeitgenössischen Denkmethoden (1954).
(e) GESCHIEDENIS. De reducties waren afgesloten, min of meer zelfstandige, door missionarissen bestuurde nederzettingen. Die van de jezuïeten in Paraguay, onder de →Guarani, hebben de meeste bekendheid gekregen. Het reductiesysteem kreeg een officieel karakter door een decreet van Filips III van Spanje. De tot het christendom bekeerde Indianen werden daarin vrijgesteld van dienstbaarheid aan particulieren en rechtstreeks van de koning afhankelijk verklaard. Namens hem oefenden de jezuïeten het wereldlijk bestuur en de rechtsmacht uit, bijgestaan door een raad van Indianen.
Iedere reductie vormde een landbouwcommune met 1000-1800 inwoners. Er werd een gematigd communistisch systeem ingevoerd, een soort combinatie van gemeenschapsen privé-bezit. Een eigen militaire macht zorgde voor de verdediging van de reductie tegen de voortdurende aanvallen van slavenjagers. Het gehele leven was sterk van godsdienst doordrongen. De natuurlijke aanleg voor schilderen en beeldhouwen werd gestimuleerd en toegepast bij de decoratie van de kerken. Positieve resultaten waren m.n. de bescherming tegen de desintegrerende invloeden van de Europese kolonisten en de bescherming van de fundamentele vrijheden van de Indianen.
De sociale organisatie van de reducties was sterk paternalistisch en het economisch systeem kenmerkte zich door een soort van collectivisme. Na het vertrek van de jezuïeten (1767) bleken de Indianen niet in staat zelfstandig hun eenmaal verworven rechten te verdedigen en zich van een eigen plaats in de samenleving te verzekeren. In contrast met de reducción staat het door de kolonisten toegepaste systeem van de →encomienda, waarin de Indiaan tot slaaf werd. [drs.J.M.v.Engelen] LITT. C.Lugon, La république communiste chrétienne des Guaranis 1610-1768 (1949); M.Mörner, The political and economic activities of the jesuits in the La Plata region (1953); P.Cureman, The lost paradise; the jesuits republic in South-America (1976).
(e) SCHEIKUNDE. Volgens Lavoisier en de scheikundigen van begin 19e eeuw was reductie het onttrekken van zuurstof (desoxidatie) aan een verbinding. Later is elke verlaging van de →waardigheid van een element als reductie beschouwd. Tegenwoordig verstaat men onder reductie het toevoegen van elektronen aan een atoom, ion of groep van atomen. Het onttrekken van elektronen aan een atoom, ion of groep van atomen noemt men oxidatie. Oxidatie en reductie gaan steeds met elkaar gepaard: wordt de ene stof geoxideerd, dan wordt een andere in het reactiemengsel gereduceerd.
Elektronen van atomen van de ene stof gaan over naar die van de andere. De reductie van organische verbindingen op technische schaal vergt meestal een →katalysator: fijnverdeelde metalen als palladium, platina of nikkel. →redoxreactie.
