gefingeerd verslag van een bijeenkomst van de zgn. Wijzen van Zion te Bazel (gedateerd 1897).
In de protocollen worden joodse kapitalisten opgeroepen de sociale ellende te vergroten, om aldus via de chaos de wereldheerschappij van het jodendom te vestigen. De protocollen zijn waarschijnlijk omstreeks 1895 door Russische conservatieven in elkaar gezet.Zij berusten vooral op passages uit een anti-bonapartisch pamflet van P.Joly, Dialogue aux enfers (1864), en op de griezelroman van H.Goedsche, Biarritz (1868). De protocollen werden aanvankelijk vooral voor de antisemitische propaganda in Rusland benut en werden naderhand door het nationaal-socialisme overgenomen. Ook na de Tweede Wereldoorlog werden zij in sommige kringen nog als authentiek beschouwd; in 1963 en in 1973 verschenen nog resp. een Spaanse en een Arabische vertaling van dit boekje.
LITT. N.Cohn, Warrant for genocide (1967); J.R. von Bieberstein, Die These von der Verschwörung 1776—1945 (2e dr. 1978).