[Lat. privus, afzonderlijk, lex. wet], o. (-s, -giën),
1. (middeleeuws recht) het recht van algemeen of bijzonder overheidsgezag aan grootgrondbezitters en steden door de landsoverheid toegekend;
2 bijzonder recht, voorrecht, voor bijzondere personen of groepen van personen: de privileges van de hoger geplaatsten; m.n. bevoorrechting bij de wet;
3. (uitgeverij) een door de overheid aan een drukker of uitgever voor een beperkt aantal jaren verleend alleenrecht voor het drukken en uitgeven van een bepaald werk.
RECHT
In Nederland mogen op het gebied van de belastingen geen privileges worden verleend, zoals vroeger voor adel en geestelijkheid ook op ander gebied dan dat van de belastingen voorkwamen (art. 189 GW). Volgens art. 1183 BW worden de voorrang van ’s Rijks schatkist, de orde waarin deze wordt uitgeoefend en de tijd van de duur ervan geregeld bij bijzondere wetten. Art. 25 en 25a van de Bevoegdhedenwet (1902) geeft aan de waterschappen, veenschappen en veenpolders voorrecht op de eigendommen die de aanslag geldt en op de daarop gevestigde rechten van erfpacht of vruchtgebruik of beklemming; deze gaat boven hypotheek en onmiddellijk na het voorrecht van de schatkist voor de grondbelasting. Gemeente en provincie hebben deze voor haar belastingen niet.
Voor België: voorrechten.
UITGEVERIJ
Het privilege, dat al in de 15e eeuw voorkwam, verdween in de 19e eeuw, toen het auteursrecht wettelijk geregeld werd. Voor privilege wordt ook de term octrooi gebruikt, hoewel sommigen deze laatste term reserveren voor de in enkele gebieden in de 16e en 17e eeuw van overheidswege verleende toestemming het beroep van boekdrukker uit te oefenen. Het privilege werd kort op het titelblad vermeld of in extenso voorin of achterin het boek afgedrukt. Voor de drukker-uitgever was het een middel tegen onrechtmatige nadruk door collega’s, maar het effect was beperkt: niet alleen had het slechts een lokale werking, maar bij overtreding was de overheid laks in het effectueren van haar bepalingen. Daarom werd slechts voor een klein deel van de boekenproduktie privilege aangevraagd.
