o., politiek bestel waarin soldaten hun invloed laten gelden door het herhaaldelijk uitvoeren van staatsgrepen of muiterijen.
In het pretorianisme leggen de soldaten door staatsgrepen hun wil op aan de politieke leiders, waarna ze echter weer terugtreden. Er is dus geen sprake van een permanente militaire leiding in politieke aangelegenheden. De Romeinse keizerlijke garde (pretoriaan) vormt het klassieke voorbeeld van deze vorm van soldatenheerschappij. Pretorianisme wordt bijna uitsluitend bedreven door huurlingen. Dienstplichtigen of ideologisch geïndoctrineerde militairen lenen er zich minder toe. Hun trouw aan de politieke machthebbers valt te waarborgen, zeker in het laatste geval.
Pretorianisme valt verder vooral daar te verwachten, waar het gezag van het politieke leiderschap niet op morele factoren berust. In dat geval vormt slechts geweld de machtsbasis van de politici, en juist dit maakt hen kwetsbaar jegens hun huurlingen. Wanneer deze soldaten dan bovendien nog allen uit een zelfde groep (stam, klasse, kaste) afkomstig zijn, en zij door vreemden zijn aangeworven, moet de kans op pretorianisme zeer groot worden geacht.
