in België en Nederland een politiek en economisch hervormingsprogramma, gebaseerd op de ideeën van het
plansocialisme. België.
Het Belg. Plan van de Arbeid werd in schetsmatige vorm eind 1933 door de Belg. Werkliedenpartij (bwp) als actieprogramma aanvaard, en onder leiding van H.de Man door het Bureau voor Sociaal Onderzoek van de bwp uitgewerkt. Het plan streefde de vorming van een geleide staatseconomie na, waartoe de nationalisatie van m.n. de financiële sector en de energiesector werd aanbevolen, terwijl ter bestrijding van de werkloosheid de uitvoering van een aantal grote publieke werken werd voorgesteld. Politiek was het plan sterk centralistisch en bevatte het zeker autoritaire trekken. Het Plan van de Arbeid betekende een belangrijke stap in de herziening van de sociaal-democratische theorie, maar heeft ondanks de opname van De Man in de Belg. regering (1935—38), niet veel praktische betekenis gehad.
Nederland. Het Ned. Plan van de Arbeid werd op grond van een in 1935 door de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (sdap) aangenomen resolutie uitgewerkt door het daartoe opgerichte Wetenschappelijk Bureau van de sdap, en in 1935 samen met het Ned. Verbond van Vakverenigingen gepubliceerd. Het Ned. plan was geïnspireerd door het Belgische, maar bezat toch geheel eigen trekken. Evenals het Belg. plan bevatte het voorstellen tot uitvoering van publieke werken en nationalisatie van een aantal strategische sectoren van de economie.
Meer dan in het Belg. stuk lag de aandacht op verdere industrialisatie, terwijl op bestuurlijk gebied de oprichting van een aantal gedecentraliseerde, corporatistische organen werd voorgesteld. Het Ned. plan heeft evenmin als het Belgische veel directe invloed gehad. LITT. H.de Man, L’idée socialiste, suivie du Plan du Travail (1935); H.de Man, L’exécution du Plan du Travail (1935); Het Plan van de Arbeid. Rapport van de commissie uit nvv en sdap (1935); P.A. Diepenhorst, Het Plan van de Arbeid (1936).
