paus (1846—78), Giovanni Maria MastaiFerretti, *13.5.1792 Sinigaglia, †7.2.1878 Rome. Pius werd in 1819 priester, was van 1823-25 verbonden aan de nuntiatuur in Chili, werd in 1827 aartsbisschop van Spoleto, in 1832 bisschop van Imola, in 1840 kardinaal.
Zijn pontificaat was antiliberaal getint, en hij weigerde de Kerkelijke Staat een grondwet te geven. In 1848 brak revolutie uit. Pius vluchtte naar Gaeta, en in 1849 werd de Romeinse Republiek uitgeroepen. Dank zij de Europese mogendheden werd de Kerkelijke Staat hersteld; Pius kon in 1850 naar Rome terugkeren. In 1860 werden echter de Romagna, de Marken en Umbrië, en in 1870 de rest van de Kerkelijke Staat ingelijfd bij de nieuwe Italiaanse staat. Pius verzette zich daar vruchteloos tegen, weigerde de door Italië aangeboden garantiewet en beschouwde zich als de ‘gevangene van het Vaticaan’. Tijdens zijn pontificaat werd de hiërarchie hersteld in Engeland (1850) en in Nederland (1853), werden Maria’s onbevlekte ontvangenis (1854) en de pauselijke onfeilbaarheid (1870) tot dogma verheven, werden moderne leerstellingen veroordeeld in de encycliek Quanta cura en de Syllabus (1864), en vond het Eerste Vaticaans Concilie plaats (1869-70).
LITT. V.Faraoni, Der Papst der Immaculata (1973); A.Hasler, Pius IX (2 dln. 1977); C.Weber, Kardinale und Pralaten in den letzten Jahrzehnten des Kirchenstaates (2 dln. 1978).
