Britse monnik, ♱na 418. Pelagius was een streng asceet en daardoor bij het volk zeer in aanzien.
Hij trad te Rome tegen de genadeleer van Augustinus op. Pelagius ontkende de erfzonde en schreef de verloste mens de mogelijkheid toe zondeloos te blijven, en aan de menselijke wil de vrijheid ten goede te kiezen of ten kwade. Niet de genade is een innerlijke kracht, maar de vergeving van de zonden. Dit leidde tot een conflict met de kerkelijke opvatting, toen Pelagius’ leerling, de advocaat Caelestius, naar Afrika ging en daar met scherpte het pelagianisme verdedigde. Hij werd in 412 op de synode van Carthago geëxcommuniceerd. Caelestius en Pelagius vluchtten naar het Oosten.
Wel traden hier Hiëronymus en Orosius tegen hen op, maar vruchteloos. Toen veroordeelden de Afrikaners hen weer op twee synoden (416) en wisten daarop de bekrachtiging van de paus te verkrijgen. De veroordeelden werden door patriarch Nestorios van Konstantinopel opgenomen, maar mèt deze werd ook het pelagianisme op het Concilie van Efese (431) veroordeeld. In Zuid-Gallië ontwikkelde zich het semipelagianisme. Bewaard zijn de commentaren van Pelagius op de brieven van Paulus. Uitgave: door A.Souter (3 dln. 1922-31).
LITT. R.F.Evans, Pelagius (1968); G.Greshake, Gnade der konkrete Freiheit (1972); O.Wermelinger, Rom und Pelagius (1975).
