v. (g. mv.), wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van verschijnselen die naast het spreken een communicatieve functie hebben en het taalgebruik begeleiden.
De paralinguale verschijnselen vallen uiteen in twee categorieën. De eerste categorie behelst de verschijnselen die door de stem worden voortgebracht naast of onder het spreken. Hierbinnen onderscheidt men vocale verschijnselen, zoals verschillen in stemkwaliteit (tempo, groter of kleiner toonhoogtebereik) en de vocalisaties die bestaan uit vocal characterizers (lachen, huilen, zuchten, geeuwen onder het spreken), vocalqualifiers (verschillen in luidheid, verschillen in toonhoogte) en vocal segregates (het gebruik van eh, mm en dergelijke klankcomplexen, die men in het spreken van veel taalgebruikers kan waarnemen).
De tweede categorie behelst de verschijnselen die op andere wijze dan door de stem worden voortgebracht (gelaatsuitdrukkingen, speciaal oogbewegingen, lichaamsbewegingen vooral van de handen, opzettelijk variëren van de afstand tussen de gesprekspartners). Soms worden deze verschijnselen echter niet meer tot de paralinguïstiek, maar tot de psychologie gerekend.
De studie van de vaak zeer complex paralinguale verschijnselen die het spreken én het horen begeleiden, heeft vooral in de VS sinds 1955 een grote vlucht genomen. Zij wordt wel met een ruime term aangeduid als de studie van non-verbal communication. Inzicht in aard en functie van de paralinguale verschijnselen is van belang voor beoefenaars van de wetenschappen die aangewezen zijn op het verkrijgen van informatie uit gesprekken, dus niet alleen voor taalkundigen en sociologen (mondelinge enquêtes), maar ook voor medici die op mondelinge communicatie met hun patiënten zijn aangewezen, en voor beoefenaars van de toneelwetenschap.
LITT. D.Crystal, Prosodie systems and intonation in English (1969); J.Laver en S.Hutcheson (red.), Communication in face-to-face interaction (1972).
