o., politieke en culturele beweging die streeft naar de emancipatie van de neger, : dekolonisatie van Afrika en de aansluiting, resp. samenwerking van de Afrikaanse staten. Het panafrikanisme ontstond eind 19e eeuw in West-Indië en de VS onder negerintellectuelen die aan het bewustzijn van hun gemeenschappelijke Afrikaanse afkomst vorm wilden geven.
H.Sylvester Williams, advocaat op Trinidad, riep in 1900 in Londen een panafrikaanse conferentie samen, die zich zowel tegen het kolonialisme in Afrika als tegen de discriminatie van de neger in de VS en elders keerde.De grondlegger van de panafrikaanse beweging werd de Amerikaanse negerleider en socialist W.E.B.DuBois, op wiens initiatief in 1919 in Parijs het Eerste Panafrikaanse Congres bijeenkwam, met deelname uit West-Indië, Afrika en de VS. Op latere congressen, in 1921,1923 en 1927 waren echter vrijwel geen Afrikanen vertegenwoordigd. In 1945 werd te Manchester het Vijfde Panafrikaanse Congres gehouden, waarop Afrikaanse leiders als K.Nkrumah en J.Kenyatta naar voren traden, en dat aanstuurde op massale partijvorming in Afrika, met ‘positieve actie’ (naar Gandhi’s geweldloze oppositie) als middel tot het bereiken van de onafhankelijkheid. De panafrikaanse beweging richtte zich na de Tweede Wereldoorlog in toenemende mate op het streven naar de dekolonisatie en de eenwording van Afrika, waarbij nu ook Noord-Afrika betrokken werd, terwijl de aandacht voor de positie van de neger buiten Afrika afnam. Nkrumah organiseerde in 1953 het Zesde Panafrikaanse Congres, dat te Kumasi (Ghana), bijeenkwam. Na de vrijwording van de eerste Afrikaanse staten werd in 1958 te Accra de All African Peoples Conference opgericht, die streefde naar de vorming van de Verenigde Staten van Afrika.
Met het voortschrijden van het dekolonisatieproces kwamen echter vele tegenstellingen tussen de verschillende nationale staten tot uiting en leed het streven naar Afrikaanse eenheid schipbreuk. Wel werden verschillende regionale blokken gevormd en werd in 1963 de Organisatie van Afrikaanse Eenheid opgericht. Afrika, geschiedenis.
LITT. G.Padmore, Panafricanism or communism? (1956); K.Nkrumah, Africa must unite (1963); H.
F.Strauch, Panafrika (1964); F.L.Broderick, W.E. B.DuBois (1966); I.Geiss, Panafrikanismus (1968);
V.B.Thompson, Africa and unity (1969).
