Ned. gemeente in de prov. Utrecht (to 1.9.1970 in Zuid-Holland), 11,08 km2, 7080 inw.,
24 % n.h., 54 % r.k., 11 % geref., 2,5 % overige er 8,5 % g. kerkg. De gemeente omvat het stadje
Oudewater en het dorp Hoenkoop en gedeeltelijk Hekendorp. Het stadje Oudewater is een klein verzorgingscentrum voor een deel van de Lopikerwaard, met werkgelegenheid in de industrie (metaal-, voedingsmiddelen-, textielen wasserijbedrijven, touwslagerij) en de vervoerssector. Bezienswaardig zijn de Waag (1595), het stadhuis met renaissancegevel (1588), de ned.-hervormde kerk met toren uit ca. 1300 en verscheidene huizen met trapgevel uit de 16e en 17e eeuw.
GESCHIEDENIS
Oudewater, dat behoorde tot het bisdom Utrecht kreeg in 1265 van bisschop Hendrik van Vianden stadsrecht. In 1280 kwam het als pand aan het graafschap Holland, waar het zich in de 14e en 15e eeuw tot een bloeiende handels in nijverheidsstad ontwikkelde. Bij de strijd van de Hoeken en Kabeljauwen hield het de zijde van de eersten en behoorde het tot de vestingdriehoek, waar Jakoba van Beieren zich van 1425—28 wist te handhaven. In 1481 werd het door Maximiliaan van Oostenrijk veroverd. Oudewater werd in 1572 Staats; stond van 1575-76 onder Spaans bewind, waaronder het ernstig leed; in 1672 werd het door Franse troepen bezet.
Oudewater werd in de 18e eeuw door de achteruitgang van de vrachtvaart en de visserij, in de Franse tijd tevens door het continentaal stelsel, zwaar getroffen. In 1970 kwam de stad weer aan de prov. Utrecht. Oudewater werd tot in het buitenland bekend door haar ‘Heksenwaag’, waar op grond van een privilege van Karel V tot in het begin van de 18e eeuw vrouwen, beschuldigd van hekserij, gewogen werden. Daar er, 1 tegenstelling tot praktijken in het buitenland, niet geknoeid werd, werden ze niet te licht bevonden en zo heeft de Waag te Oudewater talloze mensen het leven gered.
LITT. C.K.Visser, Van de heksenwaag te Oudewater (1941); A.W.den Boer en J.Schouten, Oud Oudewater (1965); J.G.M.Boon e.a., Oudewater, vrijheid en gezag, 1570-80 (1975).
