v., stofwisseling die betrekking heeft op verschillende organen.
De stofwisseling van een meercellig organisme voltrekt zich niet steeds op dezelfde wijze en in dezelfde mate in alle lichaamscellen. Er is sprake van een arbeidsverdeling over de verschillende organen zodat ook wel van orgaanspecifieke functies kan worden gesproken met betrekking tot de stofwisseling.
orgaantransplantatie
v. (-s), het overbrengen van een orgaan van het ene individu op een ander individu.
Hoewel transplantatie van weefsels en organen van dier naar mens (heterotransplantatie) wel is uitgevoerd, staat de overbrenging van organen van de ene mens op de andere in de belangstelling (homoiotransplantatie). De overplantbaarheid van een orgaan is niet alleen een kwestie van het overwinnen van de technische moeilijkheden; deze zijn alle op te lossen door ervaring en verfijning van de operatieve procedure. De moeilijkheden op het gebied van afweerreacties tegen het getransplanteerde orgaan zijn momenteel veel groter en belangrijker. Voor het transplanteren van weefsels en organen zijn individuen nodig die ze voor een ander willen afstaan. Tegenover een dergelijke donor heeft de medicus die het weefsel of orgaan uit naam van de patiënt accepteert, een grote verantwoordelijkheid. Wanneer de donor b.v. bloed afstaat, moet hij ervan verzekerd zijn dat hijzelf geen schade zal lijden en dat het bloed verantwoord gebruikt zal worden.
Nog dwingender is deze problematiek wanneer het leven van de donor gemoeid is met het afstaan van organen (hart, longen, hersenen). De verantwoording is men dan verschuldigd tegenover de naaste familieleden. Wanneer iemand kenbaar heeft gemaakt dat hij zijn hart wil afstaan voor transplantatie, moet de dood met zekerheid zijn vastgesteld alvorens men het vitale orgaan mag verwijderen. Het feit dat het hart van de donor zo spoedig mogelijk na diens dood dient te worden uitgenomen, heeft, wellicht ten onrechte, bij sommigen geleid tot de veronderstelling dat mogelijk niet alle middelen beproefd werden het leven van zo’n donor te behouden. Ook zijn twijfels gerezen aangaande de toelaatbaarheid (afgezien van de toestemming van de betrokken familie) een vitaal orgaan als het hart te verwijderen van iemand waarvan de dood nog maar een betrekkelijk korte tijd tevoren is geconstateerd. Vandaar dat zowel medici als juristen zoeken naar voor iedereen duidelijke en aanvaardbare kenmerken voor het vaststellen van de dood.
Gold vroeger de hartstilstand als criterium, nu wordt meer waarde gehecht aan het ontbreken van elektrische activiteit van de hersenen, omdat gebleken is dat een hart dat een kwartier heeft stilgestaan door middel van elektrische prikkels vaak weer op gang te brengen is. Daarmee is het kloppen van het hart vervallen als goed criterium voor de dood.
Omdat een wettelijke regeling terzake verwijdering van organen ontbreekt, wordt op analoge wijze de sectieregeling toegepast (sectie). Een wetsontwerp om de voorwaarden in de wet op de lijkbezorging op te nemen (overeenkomstig de sectieregeling) is bij de Staten-Generaal aanhangig.
Er wordt gezocht naar goede procedures om organen van donors langere tijd te kunnen bewaren. In de praktijk komt het zelden voor dat iemand die zijn hart wil afstaan plotseling overlijdt (tengevolge van een ongeval) in het ziekenhuis waar de patiënt reeds voor operatie aanwezig is. Om zoveel mogelijk patiënten te kunnen helpen zijn organisaties in het leven geroepen (eutrotransplant, scandiatransplant) die de gegevens van alle patiënten centraal bewaren. Zodra ergens een mogelijke donor voor een orgaan (m.n. nier) overlijdt, wordt dat gemeld aan de centrale. Wanneer de kenmerken van de overledene en de patiënt goed overeenkomen (dezelfde bloedgroep, hetzelfde weefseltype e.d.), verzoekt de centrale het orgaan uit de donor te verwijderen en voor vervoer gereed te maken, en zorgt ervoor dat de ontvanger wordt opgenomen en voor operatie wordt gereedgemaakt (dat kan ook in een ander land zijn). Zo probeert men een zo efficiënt mogelijk gebruik te maken van het geringe aantal donors.
Regelmatig worden niertransplantaties met succes uitgevoerd. Er worden jaarlijks steeds meer hart-, long-, en levertransplantaties verricht, maar het percentage blijvende successen is nog gering.
LITT. N.A.Mitchison, Organ transplantation today (1969).
