[Eng.: operations research], (ook: mathematische besliskunde, operationele analyse), de wetenschappelijke studie van het besturen van een organisatie. Een operationele-researchstudie verloopt in een aantal fasen.
Men begint met de formulering van het probleem, waarbij men ervan uit gaat dat een organisatie een samenstel is van onderdelen die elkaar beïnvloeden. De eerste taak van de onderzoeker is het concretiseren van deze onderdelen, hun doelstellingen en beperkingen, en hun relaties. Hierna tracht de onderzoeker een model te maken van de organisatie, waarbij het meestal mogelijk is een bestaand standaardmodel voor een groep van situaties aan te passen aan het specifieke probleem. (Doordat elk probleem anders is, kan men niet slechts één basismodel gebruiken, maar heeft men in de loop der jaren een serie basismodellen ontwikkeld, elk voor een bepaald type probleem.) Om het model uit te werken dienen data verzameld te worden, waarvoor de bedrijfsadministratie vaak de geëigende bron is. Heeft de onderzoeker een oplossing bepaald uit het model, dan vergelijkt hij dit met de heersende situatie, waarna hij een weg zoekt om de gekozen oplossing in te voeren. Hierbij moet een procedure ter bewaking van de modelparameters (de factoren die het model beheersen) vastgesteld worden. De operationele research maakt o.a. gebruik van mathematische programmering, voorspellingstechnieken en wachttijdtheorie.
Zij wordt o.a. toegepast bij de volgende problemen: kwaliteitscontrole, planning, voorraadbeheersing, produktiebesturing. De operationele research is ontstaan in de Tweede Wereldoorlog, toen de industriële en militaire leiding geconfronteerd werd met de noodzaak de beschikbare hulpmiddelen zo efficiënt mogelijk te benutten. Daarom werden adviescommissies ingesteld, die samengesteld waren uit wetenschapsmensen uit verschillende disciplines. Na de oorlog zette de ontwikkeling zich voort. In Groot-Brittannië stond men voor de taak de nationale industrie weer op te bouwen, terwijl men zich in de VS voornamelijk concentreerde op de oorlogsindustrie en de ruimtevaart. De in die landen ontwikkelde methoden kregen later ook meer verspreide belangstelling, m.n. onder invloed van de grote internationale concerns.
LITT. H.Theil, C.G.Boot en T.Kloek, Voorspellen en beslissen (1964); W.E.Duckworth, Wat is operationele research (1964); A.Kaufmann en R.Faure, Operationele research (1965).
