o., een verrekeningswijze waarbij kosten of opbrengsten over de belanghebbenden worden verdeeld in verhouding tot hun belang; de term is vooral in gebruik bij het verzekeringswezen.
(e) Het omslagstelsel bij verzekeringen is een financieringssysteem waarbij het geraamde totaal van de uitkeringen in een bepaalde periode (b.v. een jaar), vermeerderd met beheerskosten en met een zekere veiligheidsmarge, in dezelfde periode door de totale groep van verzekerden door middel van premieheffing volgens bepaalde maatstaven (b.v. inkomen) wordt opgebracht. Het systeem dient te worden onderscheiden van het→kapitaaldekkingsstelsel. Het zuivere omslagstelsel is bij particuliere verzekeringen wel bruikbaar in de schadeverzekeringen met kortlopende contracten, omdat hier de jaarlijks benodigde som aan premie-ontvangsten nauw verband houdt met de in hetzelfde jaar gelopen risico’s en op korte termijn bij wijziging in de risicoschattingen premie-aanpassing kan plaatsvinden. Bij de particuliere sommenverzekering op lange termijn (levensverzekering, lijfrente), waar over lange periodes premies moeten worden gecontracteerd voor toekomstige uitkeringen, is de toekomstige omslagpremie bijzonder onzeker; zij houdt dan mede verband met de toekomstige kwantitatieve verhouding tussen de alsdan uitkeringsgerechtigden en alsdan premieplichtigen. Geen particulier verzekerde zal het risico willen lopen in de toekomst een verhoogde omslagpremie te moeten betalen wegens een ongunstige verhouding tussen uitkeringsrechten en, mede van de acquisitie-activiteit van de verzekeraar afhankelijke premie-ontvangsten. Dientengevolge is men genoopt tot toepassing, in zuivere of minder zuivere vorm, van het kapitaaldekkingsstelsel.
In de→sociale verzekeringen is het omslagstelsel, zonder noemenswaardige fondsvorming (reservevorming) op ruimere schaal toepasbaar door de publiekrechtelijke bevoegdheid tot aanpassing van de premies aan de uitkeringen per beheersperiode, terwijl bovendien de ontwikkeling van het aantal verzekerden, m.n. bij de volksverzekeringen, minder onzeker is. Aanpassing van de hoogte van uitkeringen en van de daarvoor benodigde premies aan de ontwikkeling van het prijsniveau (waardevastheid van de aanspraken) is in een omslagstelsel door jaarlijkse aanpassing van de premiehoogte aan de geschatte hoogte van het uitkeringsniveau eenvoudiger te verwezenlijken dan bij een kapitaaldekkingsstelsel, waar zulke aanpassingen telkenmale extra dotaties aan de reeds opgebouwde premiereserve dan wel over een aantal jaren gespreide ‘inhaalpremies’ vergen.
LITT. C.Goedhart, Hoofdlijnen van de leer der openbare financiën (3e dr. 1975).
