Oudmesopotamische stad, gelegen in een vruchtbare vlakte in het noorden, die geschikt was voor tuinbouw en wijngaarden. De stad was een belangrijk knooppunt van handelswegen.
Nisibis wordt voor het eerst vermeld door de Assyrische koning Adadnirari II (ca.900 v.C.) als hoofdstad van een Aramees staatje. Van 886 v.C.—129 v.C. hoorde Nisibis achtereenvolgens bij het Assyrische, Babylonische en Perzische rijk en bij dat van de Seleukiden. Belangrijk werd de stad echter pas na 129 v.C., toen Nisibis behoorde bij het rijk van de Parthen (prov. Adiabene). Na 80 v.C. behoorde de stad korte tijd tot het rijk van de Armeniërs. De Romeinen veroverden Nisibis tijdelijk in 154 n.C. en voorgoed in 162. Sinds 195 was Nisibis hoofdstad van de Romeinse prov.Mesopotamië. In de oorlogen tussen Perzen en Romeinen in de 3e—4e eeuw werd hevig om Nisibis gestreden. De stad was toen een van de belangrijkste Romeinse grensvestingen in het Oosten. In 364 werd Nisibis definitief bij het Perzische rijk ingelijfd en bleef tot de verovering door de Arabieren in 640 een Perzische grensvesting. Zij behield aanvankelijk haar economische betekenis, maar raakte in de Arabische tijd op de achtergrond. In de bloeitijd (129 v.C.—640 n.C.) had Nisibis een gemengde bevolking van Arameeërs, Arabieren, Grieken en Parthen (later Perzen).
Nisibis was een oord van cultuurmenging en syncretisme. In de loop van de 2e—3e eeuw werd de stad christelijk. Sinds 300 resideerde er een bisschop. In de Perzische tijd werd Nisibis zelfs een van de belangrijkste centra van de christenheid in het Nieuwperzische rijk. In de 5e eeuw werd de christelijke gemeenschap nestoriaans en kreeg de stad een theologische school.
LITT. L.Dilleman, Haute Mésopotamie oriëntale et pays adjacents (1962).
