eigenlijk: Nikita Minin, Russisch-orthodox geestelijke, *(?) mei 1605 te Veldeminovo, ♱17 augustus 1681 te Jaroslav. Nikon stond als monnik bekend om zijn vroom leven.
In 1649 werd hij metropoliet van Novgorod. De tsaar (Alexej Michajlovitsj, de vader van Peter de Grote) leerde hem kennen en raakte onder zijn invloed. In 1652 werd Nikon patriarch van geheel Rusland. Hij was oorspronkelijk voorstander van de oude tradities. Als patriarch ontdekte hij echter dat de Russische gebedenboeken in de loop der eeuwen veel afwijkingen hadden gekregen van de oorspronkelijke Griekse tekst en dat ook vele Russische kerkplechtigheden van de Griekse verschilden. Nikon beval de Russische vertalingen in overeenstemming te brengen met de Griekse tekst.
Dat wekte bij velen verzet. Zo ontstond het schisma in de Russische kerk (oudgelovigen). Toen Nikon van de tsaar gehoorzaamheid aan het hoofd van de Kerk eiste, veroordeelde een concilie zijn eis als in strijd met de leerstellingen van de orthodoxe Kerk. Nikon werd uit zijn ambt ontzet (1666). De oudgelovigen noemen de lidmaten van de Russische kerk Nikonianen. LITT: J.Chrysostomus, Die religiösen Kräfte in der russ.
Gesch. (1961).
