o., (ook: caustische soda), een witte, hygroscopische, sterk basische stof, NaOH; in oplossing ook: natronloog.
Natriumhydroxide is onder sterke warmteontwikkeling zeer gemakkelijk oplosbaar in water. Het smelt bij 318 °C. Het is, met kaliumhydroxide, de sterkste base en is goedkoop verkrijgbaar. De oplossing reageert sterk alkalisch en tast de huid heftig aan. Natriumhydroxide wordt in de vorm van staven of tabletten in de handel gebracht. Het wordt in zeer grote hoeveelheden gebruikt, m.n. in de zeepindustrie voor harde zeep en bij de vervaardiging van natroncellulose uit hout en stro voor de papierindustrie (cellulose, papier), in de kunstzijde-industrie, voor het merceriseren van katoen en bij de bereiding van chemicaliën en kleurstoffen.
Natriumhydroxide wordt langs chemische weg en door elektrolyse bereid. De chemische weg (het causticeringsproces) berust op de omzetting van soda met gebluste kalk. Deze methode vindt vrijwel geen toepassing meer. Veel belangrijker is de elektrolytische bereiding, waarbij meestal een keukenzoutoplossing uitgangspunt is. Te onderscheiden zijn kwikcellen en diafragmacellen.
a. In de kwikcellen zijn anode en kathode effectief gescheiden door een laag kwik.
Gebruikelijke uitvoeringen zijn die van Solvay-Kellner en van Castner-Kellner. De eerste werken met continu stromend kwik als kathode, dat natrium als amalgaam in zich opneemt. Ook het elektrolyt (een geconcentreerde zoutoplossing) stroomt continu door. Het kwikamalgaam wordt met behulp van een elektrische stroom ontleed: er ontstaat een geconcentreerde natronloog. Bij het tweede type wordt de circulatie bewerkt door een zwak schuddende beweging van de cel. De belangrijkste industriële uitvoeringen zijn de BASF-, Solvay-, de Nora-en Mathiesoncellen.
b.In diafragmacellen zijn anode en kathode gescheiden door een min of meer poreus diafragma. Een uitvoering van deze methode is de cel van Griesheim-Electron, waarin het proces zich afspeelt bij ruim 80 °C, verder de cel van Hargreaves-Bird met een diafragma van dun asbest, gedragen door een kathode van kopergaas. Industriële uitvoeringen zijn de Dow-, Diamond Alkali- en Hooker-cellen.
