[alchemistisch jargon, natrun, soda], scheikundig element, symbool Na.
CHEMIE
Natrium is een wit zilverglanzend en week metaal. Het kleurt de vlam karakteristiek geel. Isotopen zijn bekend van atoommassa 20-26 waarvan alleen “Na, het enige niet-radioactieve isotoop, in de natuur voorkomt. Natrium behoort tot de lA-kolom van het periodiek systeem, de alkalimetalen. Buiten de elektronenconfiguratie van het edelgas neon heeft het één 3s-elektron.
Door dat elektron af te staan, vormt natrium Na+ionen, net als lithium en kalium. Alle vormen sterke basen, wat moet worden toegeschreven aan de grootte van de ionen en de kleine lading ervan, waardoor de kracht die zij op het OH-ion uitoefenen betrekkelijk gering is, zodat er geen moleculen kunnen ontstaan. Hetzelfde geldt voor de zouten; deze zijn in oplossing geheel gedissocieerd. Door een betrekkelijk lage ionisatiespanning zijn de natriumverbindingen zeer stabiel. Natrium wordt bereid door elektrolyse van gesmolten natriumhydroxide (NaOH). Aan de lucht oxideert natrium en het wordt daarom onder petroleum in de vorm van rollen bewaard, waarvan stukken kunnen worden afgesneden.
Twee natriumatomen kunnen door het ene valentie-elektron dat ieder bezit een covalente binding geven, zoals twee waterstofatomen dit doen. Hierdoor vindt men Na2-moleculen in natriumdamp. In vloeibare ammoniak (NH3) lost natrium op met een blauwe kleur. Deze oplossing bevat Na+-ionen en aan NH3 gesolvateerde vrije elektronen. In water gebracht ontwikkelt zich onder warmteontwikkeling waterstof. Het oxide NazO is wit, en ontstaat onder partiële, langzame oxidatie van natrium onder verminderde druk.
Het peroxide Na202, ontstaat door natrium bij gewone druk in zuurstof te verhitten. Natrium wordt gebruikt om andere metalen uit hun verbindingen te verdrijven. Er komt bij deze reactie veel energie vrij; deze kan b.v. worden afgevoerd door de reacties in gesmolten keukenzout (NaCl) te doen plaatsvinden. Voorkomen.
In vrije toestand komen de alkalimetalen niet voor in de natuur, wel in tal van verbindingen. Door de verwering komen deze metalen in de akkeraarde, vandaar in planten en daarna met het voedsel in het dierlijk organisme. Kwantitatief overwegen de chloriden zoals keukenzout (opgelost in zeewater) en steenzout (vast). Verder komt natrium in de natuur voor als natriumaluminiumsilicaat, als het mineraal albiet en in mengkristallen met andere aluminiumsilicaten.
Toepassing.
De grootste hoeveelheid natrium wordt gebruikt als lood/natriumlegering voor het bereiden van tetraëthyllood (TEL), de bereiding van natriumamide, natriumcyanide en natriumperoxide. Ook in de reukstoffenindustrie vindt het toepassing, evenals voor de bereiding van natriumamalgaam. Vloeibaar natrium wordt als warmtetransportmedium gebruikt o.a. in kernreactoren voor scheepsaandrijving en als koelmiddel in de chemische industrie. Belangrijk is dat het gesmolten natrium geen schadelijke invloed op leidingen en andere onderdelen van de apparatuur heeft. Vanzelfsprekend moet het natrium wegens zijn grote reactiviteit volkomen van lucht en vocht afgesloten zijn en mag het niet beneden het stolpunt afkoelen.
BIOLOGIE
Natrium, in de vorm van het ion Na+, is het voornaamste element van de extracellulaire vloeistof van dierlijke organismen. Het is van belang bij de regulatie van de osmotische druk, evenals bij de impulsgeleiding in zenuwweefsel.
Natrium is een voor de plant noodzakelijk element. Voor een goede ontwikkeling van de meeste cultuurgewassen is voldoende natrium in de grond aanwezig. Bij bieten kan natrium gedeeltelijk kalium als voedingselement vervangen.
Rundvee heeft evenals de mens natrium nodig. In de weideperiode moet dit via het gras worden opgenomen. Als het natriumgehalte van het gras te laag is (minder dan 0,20 %) kan het door bemesting met natriumhoudende meststoffen, zoals kalizouten, chilisalpeter en landbouwzout (NaCl), worden verhoogd.
