voormalig Italiaans koninkrijk, waarvan de oorsprong teruggaat tot op Langobardische hertogdommen in ZuidItalië, die in de 11e eeuw onderhevig waren aan de invallen der Normandiërs. In 1127 verenigde de Normandiër Roger ii het hertogdom Apulië en het graafschap Sicilië tot één rijk, waarover hij in 1130 de koningstitel aannam.
Hier vangt in eigenlijke zin de geschiedenis van het koninkrijk Napels aan. In 1186 huwde Constance, dochter van Willem II (1166-89), de Duitse keizer Hendrik VI. Hun zoon, keizer Frederik II (1220-50) bracht Napels tot grote bloei. Diens bastaardzoon Manfred voerde enige tijd de titel van koning van Napels; pauselijke tegenkanting voerde echter tot zijn ondergang bij Beneventum (1266). Hierna ging het gezag over Napels over op Karel I van Anjou (1268-85). Ten gevolge van de Siciliaanse Vespers verloor deze Sicilië aan Manfreds schoonzoon Pedro van Aragón (1282), waarna de Anjous slechts heerser bleven over het continentale Napels, dat onder Karels kleinzoon, Robert de Wijze (1309-43) opnieuw een bloeitijd doormaakte.
Onder diens kleindochter Johanna I (1343—82) ontstonden er moeilijkheden met de Hongaarse Anjous. Eén hunner, Karel van Durazzo, liet Johanna om het leven brengen en werd in 1382 koning. Zijn dochter Johanna II stierf kinderloos, waarop haar adoptiefzoon Alfonso v van Aragón zich in 1442 van Napels meester maakte. Napels werd weer met Sicilië verenigd. Ferdinand II van Aragón liet het koninkrijk na aan zijn kleinzoon (keizer) Karel V waardoor Napels in het bezit van de Habsburgers kwam. Het werd geregeerd door Spaanse onderkoningen, tot de Spaanse Successieoorlog (1700-13); Napels en Sardinië kwamen toen aan Oostenrijk, Sicilië aan Savoie.
In 1720 werden de beide eilanden tegen elkaar geruild. Bij de Vrede van Wenen (1734) kwam Napels aan Karel IV van Bourbon, tweede zoon van de Spaanse koning Filips V. Tijdens Karels regering werden kunsten en wetenschappen bevorderd: stichting van het Teatro San Carlo en de Koninklijke Bibliotheek. Karel werd in 1759 koning (Karel III) van Spanje, waarop Napels overging aan zijn tweede zoon Ferdinand I, die tijdens de coalitieoorlogen tegen Frankrijk de wijk moest nemen naar Sicilië (1798). Napels werd door Frankrijk getransformeerd tot de Parthenopeïsche Republiek. Ferdinands in 1799 herstelde troon werd in 1806 door Napoleon vervallen verklaard, waarop Napoleons broer Jozef koning van Napels werd.
Na diens ‘overplaatsing’ naar Spanje (1808) kwam de kroon aan Napoleons zwager Joachim Murat, die zich tot 1815 wist te handhaven. In dat jaar werden de Bourbons hersteld: Ferdinand I werd in 1816 andermaal koning der beide Siciliën (Napels en Sicilië). Zijn absolutistisch bewind resulteerde in 1820 in een volksopstand, die bloedig werd onderdrukt. De revolutie van 1848 dwong Ferdinand II (183059) tot liberale concessies, nadat Sicilië een eigen parlement had ingesteld. Met hulp van de lazzaroni wist Ferdinand de opstand echter uiteindelijk te onderdrukken. Tijdens Ferdinands opvolger Frans II ondernamen de patriotten, gebruik makend van de heersende ontevredenheid, een staatsgreep.
In mei 1860 landde Garibaldi in Marsala (Sicilië); na de val van Palermo staken de steeds groeiende vrijscharen over naar Zuid-Italië en veroverden in sept. de hoofdstad Napels. Na een volksstemming in okt. werd Napels gevoegd bij het nieuwe koninkrijk Italië.
LITT. B.Croce, Storia del regno di Napoli (1929); H.Acton, The last Bourbons of Naples, 1825—61 (1961); P.Gunn, Naples (1961); H.Acton, The Bourbons of Naples 1734-1825 (1974).
