v., wetenschap die de micro-organismen en virussen bestudeert.
(e) De belangrijkste groepen die in de microbiologie bestudeerd worden zijn de →bacteriën, de →schimmels en de →virussen. Tegenwoordig wordt ook het experimenteel onderzoek met microscopisch kleine algen onder de microbiologie gebracht. De micro-biologie heeft haar ontstaan te danken aan de Ned. onderzoeker A.van Leeuwenhoek die met behulp van zeer sterk vergrotende loepjes (tot 270 x !) voor het eerst bacteriën zichtbaar maakte. In de 19e eeuw werden speciale kleuringen ontwikkeld waarmee bacteriën zichtbaar gemaakt konden worden. Met de elektronenmicroscoop kunnen zelfs fijnere structuren van bacteriën en andere cellen bestudeerd worden.
De grote ontwikkeling van de microbiologie heeft plaatsgevonden in de 19e en 20e eeuw. Door het baanbrekende werk van L.Pasteur en R.Koch werd duidelijk dat bacteriën de verwekkers zijn van vele ziekten. Hierdoor werd het mogelijk deze ziekten te bestrijden: in de eerste plaats door het voorkomen van de verspreiding van de ziekteverwekkende bacteriën, m.n. door steriel te werken; in de tweede plaats door het ontwikkelen van technieken om mensen en dieren te immuniseren voor bepaalde ziekten. Met deze ontwikkeling kwam de medische microbiologie op gang. In latere jaren ging deze wetenschap zich tevens toeleggen op de rechtstreekse bestrijding van de bacteriën met →chemotherapeutica en →antibiotica. Met de ontdekking van het virus (1892) ontstond ook duidelijkheid over de veroorzakers van ziekten als influenza en pokken, die met de microscoop niet gevonden waren. In het begin van deze eeuw kwam de studie over de rol die de micro-organismen in de natuur spelen goed op gang.
M.W.Beijerinck (1851—1931) en S.N.Winogradsky (1856—1953) toonden aan dat bacteriën onontbeerlijk zijn bij de kringlopen van de mineralen, die plantaardig en dierlijk leven op aarde mogelijk maken.
De microbiologie vindt op vele terreinen toepassing. Het bereiden van alcoholische dranken door middel van gisting is al zeer oud en wijdverbreid. Pasteur toonde aan dat dit proces veroorzaakt wordt door microscopische kleine schimmels: gisten. Ook voor de bereiding van vele andere producten, zoals melkzuur, glutaminezuur en antibiotica, worden micro-organismen gebruikt. De laatste jaren heeft deze industriële microbiologie een zeer grote groei doorgemaakt, mede door de groeiende belangstelling voor eiwitten die geproduceerd worden door bacteriën en algen (‘single cel proteins’). Hierbij wordt vooral gedacht aan het gebruik van afvalprodukten als voedsel voor bacteriën en gisten. Door deze organismen te oogsten en te zuiveren zou een voor mens en dier eetbaar eiwit geproduceerd kunnen worden. De resultaten zijn tot nu toe zeer wisselend geweest.
Een andere tak van de microbiologie, de voedselmicrobiologie, bestudeert de relaties tussen voedsel dat door de mens wordt genuttigd en de bacteriën. De voedselmicrobiologie omvat zowel de studie van de bederf-veroorzakende micro-organismen als de studie van de bereiding van voedsel met behulp van micro-organismen, zoals de bereiding van kaas, yoghurt en andere producten. Een min of meer zelfstandig specialisme is de waterzuivering met behulp van microbiologische processen (→afvalwater, →drinkwater).
Doordat bacteriën zeer gemakkelijk in grote massa’s te kweken zijn, zijn zij bij uitstek geschikt voor fysiologische en biochemische experimenten. Door het succes van deze onderzoekingen is de microbiologie een vooraanstaande plaats gaan innemen binnen het moderne biologische onderzoek.
