Italiaans politicus, *22.6.1805 Genua, ♱ 10.3.1872 Pisa. Mazzini studeerde te Genua rechten, filosofie en medicijnen.
Hij sloot zich aan bij de carbonari, maar werd in 1830 gevangengenomen. Nadien week hij uit naar Marseille. Vandaar trachtte hij Karel Albert van Sardinië ertoe te bewegen Italië van de Oostenrijkers te bevrijden. Hij stichtte de beweging Jong-Italië, die streefde naar onafhankelijkheid voor Italië door onderwijs en opstand. Van 1833-36 verbleef hij in Zwitserland, waar hij meewerkte aan de oprichting van de Jong-Europese beweging en een opstand in Piëmont stimuleerde, waarvoor hij bij verstek ter dood werd veroordeeld. Hij werd verbannen uit Zwitserland en vestigde zich in 1837 te Londen, waar hij verder een groot deel van zijn leven doorbracht.
Hij schreef artikelen voor o.a. de Edinburgh Reviewen redigeerde een aantal revolutionaire bladen die verspreid werden in Italië, waarmee hij zijn reputatie als grote voorvechter van het Italiaanse nationalisme vestigde. Tegelijkertijd betekende hij echter een bedreiging voor de meer gematigde nationalisten zoals Cavour, doordat hij de monarchie en de conservatieven aanviel. Bij het uitbreken van de revolutie in 1848 ging Mazzini aanvankelijk naar Milaan, waar hij zich bij het vrijwilligersleger van Garibaldi voegde. Na de nederlaag bij Novara en de vlucht van de paus, trok Mazzini naar Rome en nam de leiding op zich van de daar uitgeroepen Romeinse Republiek (mrt. 1849). Hij verdedigde de stad tegen de Fransen, maar moest op 3.7.1849 capituleren. Mazzini week opnieuw uit naar Londen, van waaruit hij trachtte nieuwe revoluties te organiseren.
Hij weigerde echter te erkennen dat voor de onafhankelijkheid niet alleen een volksopstand, maar ook buitenlandse hulp nodig was en hij verwierp de gematigd liberale politiek van Cavour, zodat hij zijn greep op de gebeurtenissen in Italië enigszins verloor. Mazzini zette zich ook af tegen het socialisme, dat volgens hem teveel de nadruk legde op rechten en klassenstrijd en te weinig op plichten en een verenigd nationalisme. Tijdens de unificatie van Italië (1861) verbleef Mazzini in ballingschap. Messina koos hem in 1866 tot afgevaardigde naar de volksvertegenwoordiging, maar Mazzini kreeg geen kans zitting te nemen wegens zijn republikeinse ideeën. In 1870 werd hij tijdens een reis naar Sicilië gearresteerd en enkele maanden opgesloten. In 1872 stierf hij in Pisa waar hij onder een schuilnaam verbleef.Uitgave: Opere (98 dln. 1906-42).
LITT. A.Lodolini, Bibliografia Mazziniana (2e dr. 1932); M.Saponaro, G.Mazzini (2 dln. 1945); A. Cadignola, Mazzini (1946); E.Morelli, Mazzini (1950); A.D.H.Hayes, Mazzini and the secret societies till 1837 (1956); F.Fiumara, Mazzini e l’Internationale (1968); F.della Peruta, Mazzini e i revoluzionari italiani (1974).
