[Lat. maximus, grootste], mannennaam gedragen door o.a. enkele vorsten.
BADEN
Maximiliaan van Baden (Max), kroonprins van Baden, Duits politicus, *10.7.1867 Karlsruhe, ♱6.11.1929 Salem. Maximiliaan werd in 1907 kroonprins. In de slotfase van de Eerste Wereldoorlog (3.10.1918) werd hij als liberaal benoemd tot rijkskanselier. Maximiliaan voerde het parlementaire stelsel in en bood de Geallieerden vrede aan op grondslag van de 14 punten van de Amerikaanse president Wilson. In nov. 1918 kondigde hij het aftreden van keizer Wilhelm II aan en op 9.11.1918 droeg hij het kanseliersambt over aan de socialist Ebert. Werken: Völkerbund und Rechtsfriede (1919), Die moralische Off ensive (1921), Erinnerungen und Dokumente (1928).
LITT. R.Morsey en E.Matthias, Die Regierung des Prinzen Max von Baden (1962).
BEIEREN
Maximiliaan I, hertog (1597 -1623), daarna keurvorst (1623—51) van Beieren, *17.4.1573 München, ♱2
7. 9.1651 Ingolstadt. Maximiliaan bestreed het protestantisme. Hij veroverde in 1607 de protestantse rijksstad Donauwörth, vormde in 1609 de Katholieke Liga en stelde de troepen van de Liga bij het begin van de Dertigjarige Oorlog (1618—48) ter beschikking van keizer Ferdinand II. In 1623 verwierf hij de Opper-Palts en de keurvorstelijke waardigheid. De verwoesting van Beieren door Zweden en Fransen dwong hem in 1647 tot een kortstondige wapenstilstand. Bij de Westfaalse Vrede (1648) sloot hij zich echter aan bij Frankrijk en behield het verworvene.
LITT. W.Goetz (red.), Die Politik Maximilians I. und seiner Verbündeten 1618-51 (2 dln. 1907— 18);
Albrecht, Die auswärtige Politik Maximilians I1618-35 (1962).
Maximiliaan II Emanuel, keurvorst van Beieren (1679-1726), *11.7.1662 München, ♱26.2.1726 München. Maximiliaan verbrak in 1680 de band tussen Beieren en Frankrijk. Hij bestreed als bondgenoot van keizer Leopold i de Turken en de Fransen en werd in 1691 landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden. Zijn zoon Jozef Ferdinand werd in 1698 als Spaanse troonopvolger aangewezen, maar stierf in 1699, waarop Maximiliaan steun bij Frankrijk zocht om de Zuidelijke Nederlanden zelf in bezit te krijgen. In de Spaanse Successieoorlog (170013) werd Maximiliaan uit zowel de Nederlanden als Beieren verdreven, maar hij werd bij de Vrede van Rastatt (1714) in Beieren hersteld.
LITT. L.Hüttl, Max Emanuel, der blaue Kurfürst (1976).
Maximiliaan III, keurvorst van Beieren (1745—77), *28.3.1727 München, ♱30.12.1777 München; zoon van keizer Karel vu. In de Oostenrijkse Successieoorlog (1740—48) sloot Maximiliaan reeds in 1745 vrede. Hij liet zijn aanspraken op Oostenrijks gebied varen en kreeg zijn bezette rijksdelen terug. In de Zevenjarige Oorlog (1756-63) steunde hij Oostenrijk. Met Maximiliaan stierf de hoofdlinie van de Wittelsbachse dynastie uit.
Maximiliaan IV, keurvorst (1799—1806), daarna (als Maximiliaan I Jozef) koning van Beieren (1806, *27.5.1756 Schwetzingen, ♱13.10.1825 Nymphenburg. Maximiliaan volgde in 1795 zijn broer Karel op in Palts Zweibrücken. Hij liet van 1794—1817 het bestuur grotendeels over aan zijn minister graaf Maximiliaan Montgelas, die het Beierse staatsbestel naar Frans model hervormde. Maximiliaan verbond zich nauw met Napoleon, trad toe tot de Rijnbond en kreeg de koningstitel en stukken van Zwaben en Franken. Hij sloot zich in 1813 aan bij de anti-Franse coalitie, maar behield de koningstitel en een deel van zijn annexaties. Maximiliaan gaf Beieren in 1818 een grondwet.
Maximiliaan II Jozef, koning van Beieren (1848—64), *28.11.1811 Nymphenburg, ♱ 10.3.1864 München; zoon en opvolger van Lodewijk I. Maximiliaan volgde oorspronkelijk een liberale koers, steunde Oostenrijk tegen de Pruisische Unionspolitik (Radowitz) en werkte mee aan het herstel van de Duitse Bond. Hij bevorderde de ontwikkeling der wetenschap. Uitgave: Briefwechsel mit Schelling (1890).
LITT. G.Müller, Maximilian II. und die soziale Frage (1964).
DUITSE RIJK
Maximiliaan I, Duits keizer (1493—1519), *22.3.1459 Wiener Neustadt, ♱ 12.1.1519 Wels; zoon en opvolger van keizer Frederik III. Maximiliaan huwde in 1477 met Maria van Bourgondië. Na haar dood verloor hij Bourgondië, Artois en Picardië aan Frankrijk (1482). Hij trachtte vergeefs zijn macht in Frankrijk te vestigen, maar heroverde in 1492 -93 Artois en Franche-Comté. Maximiliaan werd in 1486 rooms-koning en heerste na de dood van Sigismund van Tirol en Frederik III over alle Habsburgse landen. Maximiliaans verwikkeling in de Italiaanse politiek vloeide voort uit zijn huwelijk met Bianca Maria Sforza (1494).
Zijn nederlagen tegen het Eedgenootschap deden Zwitserland in feite voor het Duitse Rijk verloren gaan. In 1508 nam Maximiliaan als eerste Duitse koning zonder kroning (maar met pauselijke toestemming) de keizerskroon aan. Maximiliaan, die van 1482—93 voor zijn zoon Filips de Schone regent van de Nederlanden was geweest, was dit van 1506-15 voor zijn kleinzoon Karel v. Vooral de laatste zou de vruchten plukken van Maximiliaans zeer succesvolle Habsburgse huwelijkspolitiek. In zijn keizerlijke politiek boekte Maximiliaan echter slechts resultaten met de versterking van zijn huismacht. In het begin van zijn regering moest hij zelfs belangrijke concessies doen aan de rijksstanden.
Zij stichtten in 1495 een van de keizer onafhankelijk Reichskammergericht, waar Maximiliaan echter in 1497 een met dezelfde bevoegdheden beklede en van hem afhankelijke Reichshofrat tegenover stelde. Maximiliaan was een briljant man, die ook litterair talent bezat, kunst en wetenschap sterk bevorderde en het humanisme aanhing. Hij schreef zowel poëzie als proza met een sterk autobiografisch karakter. Hoewel Maximiliaan wordt aangeduid als de laatste ridder, voltrok zich in zijn militaire organisatie de overgang naar namiddeleeuwse vormen. Hij bevorderde de organisatie van voetvolk (Landsknechte) en artillerie. Uitgave: Weisskunig, door H.T. Musper (2 dln. 1956).
LITT. P.Diederichs, Maximilian i. als politischer Publizist (1931); E.Breitner, Maximilian i. (1939); R.Buchner, Maximilian I. (1959); H.Fichtenau, Der junge Maximilian I. (1959); G.Schack, Der Kreis um Maximilian I. (1963); H.Wiesflecker, Maximilian I. (3 dln. 1971—78); L.Cuyler, Maximilian I. and music (1973).
Maximiliaan II, Duits keizer (1564—76), *31.7.1527 Wenen, ♱ 12.10.1576 Regensburg; zoon en opvolger van keizer Ferdinand i. Maximiliaan huwde in 1548 met Maria (dochter van Karel v) en was van 154850 stadhouder in Spanje. Hij had al jong lutherse sympathieën en zocht na zijn terugkeer in Duitsland steeds meer toenadering tot de protestantse vorsten. Hij polste hen over eventuele steun aan hem indien hij protestant zou worden, maar kreeg geen afdoende toezeggingen, zodat hij in 1562 zwoer het rooms-katholieke geloof trouw te blijven. Als keizer toonde Maximiliaan zich een tolerant en vredelievend heerser. In 1568 sloot hij vrede met de Turken.
Maximiliaan kreeg in 1576 de kans koning van Polen te worden, maar moest hiervan afzien wegens het verzet van de rijksstanden.
LITT. V.Bibl, Maximilian n. (1929).
KEULEN EN LUIK
Maximiliaan Hendrik van Beieren, aartsbisschop en keurvorst van Keulen, prinsbisschop van Luik (1650—88), *8.10.1621, ♱3.6.1688 Bonn; zoon van de Beierse keurvorst Albrecht VI en neef van de prinsbisschop Ferdinand van Beieren, die hij opvolgde. Als aartsbisschop van Keulen en keurvorst was hij in 1672 lid van de coalitie tegen de Ned. Republiek. In 1684 verpletterde Maximiliaan Hendrik de Luikse democratische oppositie.
MEXICO
Maximiliaan, keizer van Mexico (1864-67), *6.7. 1832 Wenen, ♱(gefusilleerd) 19.6.1867 Quieretaro; broer van de Oostenrijkse keizer Frans Jozef. Maximiliaan huwde in 1857 met de Belg. prinses Charlotte. Hij was van 1857—59 gouverneur-generaal van het Lombardisch-Venetiaans koninkrijk. Maximiliaan liet zich in 1864 door de Franse keizer Napoleon in overhalen om keizer te worden van een door Frankrijk beheerst Mexico. In dat land bleek het verzet groot, terwijl Maximiliaan geheel afhankelijk was van de eigenzinnige commandant van het Franse invasieleger Bazaine. Zijn positie werd hopeloos, toen Napoleon m onder druk van de VS zijn troepen terugtrok. Maximiliaan viel in handen van de leider van het Mexicaanse verzet, Juarez, en werd ter dood veroordeeld.
LITT. H.M.Hyde, Mexican empire (1946); S.Desternes en H.Chandet, Maximilian et Charlotte (1965); A.Castelot, Maximilien et Charlotte du Mexique (1977).
Maximinus, Gaius Galerius Valerius, eigenlijk: Daia, keizer van het ROMEINSE RIJK (308-313), ♱313 Tarsus; neef van keizer Galerius. Maximinus werd door Galerius tot caesar benoemd als gouverneur van Syrië en Egypte. In 308 kreeg hij met Licinius Licinianus de titel augustus. Na de dood van Galerius (311) bezette Maximinus Klein-Azië.
Hij moedigde voortdurend de vervolging van de christenen aan, maar voerde kort voor zijn dood een meer verdraagzame politiek in en gaf het geconfisqueerde kerkbezit terug. In 313 viel hij het gebied van Licinius in Thracië binnen, maar werd verslagen. Hij stierf op de terugtocht.
Maximinus Thrax, Gaius Iulius Verus, keizer van het ROMEINSE RIJK (235-238), ♱(verm.) 238 bij Aquileia; afkomstig uit Thracië. Maximinus was legeraanvoerder aan de Rijn onder keizer Alexander Severus en werd na diens dood door het Rijnleger tot keizer uitgeroepen. Maximinus ondernam enkele militaire campagnes langs de Donau en de Rijn. De landheren kwamen echter in opstand tegen hem omdat hij de controle op de belastingen verscherpte. De Romeinse senaat zette hem in 238 af. Maximinus keerde vanuit Duitsland terug naar Italië, maar werd tijdens het beleg van de stad Aquileia door zijn soldaten vermoord.
