Filips van, pseud.: Isaac Rabbotenu van Leuven, Ned. staatsman en letterkundige, 1540 Brussel, ♱15.12.1598 Leiden. Van Marnix van Sint-Aldegonde studeerde o.a. te Leuven en Genève (rechten en theologie), werd calvinist en was mede-ondertekenaar van het Compromis (1566).
In 1567 ging hij in ballingschap naar Bremen. In 1571 kwam hij in dienst van Willem van Oranje, wiens vertrouwensman hij werd en voor wie hij vele militaire en diplomatieke missies ondernam. In 1585 werd hij na de val van Antwerpen onder huisarrest geplaatst in verband met zijn rol tijdens het beleg van die stad, waarvan hij vanaf 1583 burgemeester was. Hij werd echter al spoedig gerehabiliteerd en in 1594 door de Staten-Generaal tot bijbelvertaler aangesteld, waartoe hij zich in Leiden vestigde. Van Marnix van Sint-Aldegondes geschriften hebben in belangrijke mate bijgedragen tot de verspreiding van het calvinisme in de Nederlanden. Onder pseud. verscheen in 1569 zijn belangrijkste werk, de satire op de rooms-katholieke kerk Den bijenkorf der H.
Roomscher Kercke, door hem zelf in het Frans bewerkt als Tableau des différens de la religion (2 dln. 1599—1605). Waarschijnlijk ten onrechte is Van Marnix van Sint-Aldegonde lange tijd beschouwd als de auteur van het Wilhelmus. Werken: Vraye narration et apologie des choses passies au Pays Bas(1567), Den biënkorf der H. Roomsche Kercke (1569), Het boeck der psalmen Davids (1580), Ondersoeckinge ende grondelycke wederlegginge der geestdryvische leere (1595). Uitgaven: Godsdienstige en kerkelijke geschriften, door J.J.van Toorenenbergen (3 dln. 1871—91); Verscheidenheden uiten over de nalatenschap, door J.J. van Toorenenbergen (1878); Marnixiana anonyma, door J.J. van Toorenenbergen (1903); Den biënkorf der H. Roomsche Kercke (1974; bloeml.).
LITT. A.A.van Schelven, Marnix van Sint-Aldegonde (1939); J.G.Sterck, Bronnen en samenstelling van Marnix Biënkorf der H. Roomsche Kercke (1952); W.A.Ornée, De zin in het Ned. proza en de poëzie van Philips van Marnix, Heer van SintAldegonde (1955); A.Gerlo, Marnix van Sint-Aldegond (1960); C.Kramer, Emmery de Lyere et Marnix de Sainte-Aldegonde (1971).
