v. (mv.), Tunicata of Urochordata, een onderfylum van het fylum Chordata.
Manteldieren zijn vrijlevende of vastzittende zeedieren, meestal van zakof tonvormige gedaante. De huidcellen scheiden een karakteristieke, soms zeer dikke mantel (tunica) af, die gelei-, lederof kraakbeenachtig kan zijn en een aan cellulose verwante stof (tunicine) bevat. Vorming van cellulose is van geen enkel ander veelcellig dier bekend. Alleen bij de pelagisch levende klasse mantelvisjes komt een chorda (dorsalis) gedurende het gehele leven voor, bij de overige, vastzittende vormen komt zij hooguit in de larvale toestand voor, en verdwijnt later weer. Aan de voorzijde van het dier vindt men een instroomopening (ingestie-opening), waardoor water en voedingsstoffen worden opgenomen, en een uitstroomopening (egestie-opening), waardoor het water dat voor de ademhaling gediend heeft en de excrementen verdwijnen, evenals de geslachtsprodukten. Beide openingen worden door middel van spieren gesloten.
Bij de grootste klasse van de manteldieren, de Ascidiacea (of zakpijpen) is de lichaamsbouw in het kort als volgt: door de instroomopening komen water en voedingsstoffen de kieuwdarm (farynx) binnen, waarin trilharen aanwezig zijn; deze houden de waterstroom in stand. De wand van de farynx is op een groot aantal plaatsen doorboord, waarbij kieuwspleten zijn ontstaan, die in verbinding staan met het atrium, dat weer via de uitstroomopening met de buitenwereld in contact staat. Vanuit de onderzijde van de farynx zet het darmkanaal zich voort in een slokdarm, maag en darm, en mondt tenslotte uit in het atrium, waar ook de afvoergangen van testes en ovarium eindigen. Het in het water zwevende voedsel wordt opgevangen door het slijm, dat afgescheiden wordt door een langgerekt orgaan in de farynx, het endostyl. Door een gecoördineerde trilhaarbeweging komen de in slijm gehulde voedseldeeltjes in de slokdarm. Achter in het lichaam ligt het hart, vanwaar enige bloedvaten uitgaan. Hier doet zich de uitzonderlijke situatie voor dat de richting van de bloedsomloop wisselend is: steeds volgen een aantal contracties van het hart in één richting elkaar op; dan treedt een rustpauze in, waarna contracties in tegenovergestelde richting optreden.
Het zenuwstelsel is eenvoudig: het bestaat in hoofdzaak uit een zenuwknoop, gelegen tussen instroom-en uitstroomopening. Een gezichts-en een evenwichtsorgaan liggen meestal dicht bij deze zenuwknoop . De meeste soorten manteldieren zijn hermafrodiet, terwijl de geslachtsorganen eenvoudig van bouw zijn. Naast geslachtelijke komt ook ongeslachtelijke voortplanting voor door middel van knopvorming. De hierbij ontstane individuen blijven vaak met elkaar verbonden en kunnen zelfs echte kolonies vormen, dikwijls rondom een gemeenschappelijke uitstroomopening. Ook kan een regelmatige afwisseling van geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting voorkomen, waaruit zich vrijlevende larven ontwikkelen. Juist deze larven tonen de verwantschap met de gewervelde dieren (bezit van een chorda, en een aan de rugzijde gelegen, op een ruggemerg gelijkend zenuwstelsel).
Deze kenmerken gaan echter bij het volwassen worden van de dieren, vaak tengevolge van de vastzittende levenswijze, grotendeels verloren. Men treft de manteldieren uitsluitend in zee aan, en wel òf vrijlevend, vaak in grote hoeveelheden bijeen, òf vastzittend. Zij komen op alle diepten voor.
De manteldieren zijn onder te verdelen in drie klassen:
de Ascidiacea (zakpijpen), de Thaliacea (salpen) en de Appendicularia (mantelvisjes).
De Ascidiacea zijn vastzittend, met de inen uitstroomopening aan dezelfde kant; de Thaliacea zijn vrijlevende dieren, met de inen uitstroomopening tegenover elkaar liggend; de Appendicularia zijn zeer kleine, vrijlevende dieren, die hun larvale staart behouden. Het voedsel van de manteldieren bestaat uit kleine organismen van dierlijke en/of plantaardige aard. Vele vormen, b.v. de vuursalpen, zijn sterk lichtgevend.
