o. (-n, -s), familie van drukletters met specifieke kenmerken die duidelijk verschillen van die van andere letterfamilies.
De drukletters in het begin van de drukkunst (ca. 1450) in Duitsland zijn afgeleid van het in die tijd gebruikte gotisch schrift, later in Italië van het humanistisch schrift. Nog weer later toont de drukletter vormverwantschap met gravureletters en letters getekend op steen. Deze laatste ontwikkeling laat vooral duidelijk in het overgebleven skelet, de onderlinge verschillen van de letters zien.
Er zijn diverse classificaties van drukletters ontworpen; de meest eenvoudige is wel de verdeling:
1. mediaevaltypen;
2. Bodoni-achtigen;
3. egyptiennes;
4. schreeflozen;
5. fantasieletters.
Omdat de bestaande drukletters niet zonder moeite zijn onder te brengen in deze groepen, zochten vele typografen naar een ander systeem. Maximilien Vox (ontwerper en typograaf uit Frankrijk) maakte de volgende indeling.
1. Manuaren, drukletters die zijn afgeleid van niet-cursieve schrijfletters zoals de unciaal en de gotische, maar waarin de hand van de maker nog is te herkennen (Oudhollands, Hammer, Flambard, Libra).
2. Inciezen, monumentaal van aard, afgeleid van o.a. in steen gehakte letters; krachtige, korte schreven (Albertus, Pascal).
3. Humanen, drukletters geïnspireerd op de vroegste niet-gotische drukletters; oorspronkelijk naar het voorbeeld van Italiaans humanistisch schrift uit de 2e helft 15e eeuw. Er is nog pen-invloed zichtbaar in de e. (Hollandse-Mediaeval, Centaur).
4. Garalden, drukletters geïnspireerd op de lettertypen van C.Garamond en Aldus Manutius. De vorm is verwant aan die van de humanen, maar strakker, minder breed met contrastrijker schreven: ook wel Old-face genoemd (Bembo, Poliphilus, Garamond. Van Dyck, Caslon, Imprint, Jannon, Spectrum, Palatino, Vendôme, Sabon).
5. Realen, drukletters met een karakteristiek van letters uit de 18e eeuw (Fournier, Baskerville, Fontana, Romulus, Times).
6. Didonen (modern-face), drukletters uit de classicistische periode eind 18e, begin 19e eeuw. De letter heeft een sterk zwart/wit contrast, met heel dunne schreven rechthoekig op de stok staand (Didot, Bodoni, Walbaum).
7. Mechanen, uit de 19e eeuw. De schreef is even zwaar als de stok en gaat hierin soms zonder, soms met een lichte ronding over (Beton, Rockwell, Clarendon, Egyptienne, Volta).
8. Linearen, schreefloze letters zonder dik en dun. Begin 19e eeuw voor het eerst gebruikt, nu in vernieuwde vorm als bijzonder modern geldend. Doordat steentekenaars de letter veel toepasten (misschien de eerste ontwerpers) ook wel brede steenschrift genoemd (Futura, Gill, Folio, Helvetica, Univers, Mercator).
9. Scripten, hun oorsprong vindend in gotische en humanistische schrijfletters en gravurebijschriften uit de 16e, 17e en 18e eeuw. Ook de stalen penletter, spits zowel als breed, uit de 19e en 20e eeuw, deed invloed gelden. Begin 20e eeuw gaf de reclame het voorbeeld voor de penseelletter (Excelsior, Marina, Civilité, Legende, Reiner-script, Maxim, Rondo). Eind jaren zestig werd het loodzetten bijna geheel verdrongen door fotozetsystemen. De omschakeling heeft tot gevolg gehad dat daar enerzijds veel oude lettertypes niet meer gebruikt worden, anderzijds nieuwe types ontworpen zijn. Voor het aanbrengen van koppen-, smout- of display-regels heeft het gebruik van transfer- of wrijfletters een hoge vlucht genomen. Voor dit systeem zijn vele nieuwe lettertypes ontworpen. Ook voor computers, mechanisch tekstleesapparaten enz. zijn verscheidene lettervormen ontstaan.
Bekende letterontwerpers zijn: Francesco Griffi, ca. 1500 Bologna, Italiaans lettergieter, eerste cursief (1501); C.Garamond (Frankrijk, *1480, †1561); Jean Jannon (ca.1615); Christoffel van Dyck, Ned. lettersnijder (ca.1640); Pierre Simon Fournier, *15.9.1712 Parijs, †8.10.1768 Parijs,Frans letterontwerper en -snijder (fournierstelsel); John Baskerville, *28.1.1706 Wolverly (Worcestershire), †8.1.1775 Birmingham, Engels drukker en letterontwerper, antiquatypen en cursieve typen; Giambattista Bodoni, *16.2.1740 Saluzzo, †29. 11.1813 ;Parma, Italiaans drukker en letterontwerper, Bodoni, 1790; Justus Erich Walbaum, *25.1. 1768, Steinlah (Kreis Goslar), †21.6.1837 Weimar, Duits letterontwerper en -gieter, Walbaum-Fraktur, -Antiqua, -Kursiv; Otto Eckmann, *19.11.1865 Hamburg, †11.6.1902 Badenweiler, Duits kunstenaar, Eckmannschrift (lettertype in jugendstil); E. Gill, Engels letterontwerper; Frederic William Goudy, *8.3.1865 Bloomington (Illinois), †11.3. 1947 Deepdene bij Marlboro (New York), Amerikaans letterontwerper en drukker, 116 lettertypen, b.v. Hadriano, Goudy Modern, Goudy Goethe; William Addison Dwiggins, *19.6.1880 Martinsville (Ohio), †25.12.1956 Hingham (Massachusetts), Amerikaans letterontwerper, o.a. Metro (1929), Caledonia (1939), Eldorado (1953); Paul Renner, *9.8.1878 Wernigerode (Harz), †25.4.1956 Hoedingen bei Überlingen, Duits letterontwerper, o.a. Futura (1926), Renner-Antiqua en -Kursiv (1939); S.Morison, Engels typograaf; J.van Krimpen, Ned. graficus; S.H.de Roos, Ned. letterontwerper; Dick Dooyes, Ned. letterontwerper, Mercator, Contura, Lectura; Hermann Zapf, *8.11.1918 Neurenberg, †4.5.2015 Darmstadt, Duits letterontwerper, typen voor handzetten, zetmachines en fotozetsystemen.
LITT. D.Berkeley Updike, Printing types, their history, forms and use (1937); W.Turner Berry, A.Johnson en W.P.Jaspert, The encyclopaedia of type faces (1962), M.H.Groenendaal, Drukletters (7e dr. 1975).
