Hugues Félicité Robert de, Frans rooms-katholiek theoloog en publicist, *19.6.1782 Saint-Malo, ♰27.2.1854 Parijs. Onder invloed van het rationalisme verloor De Lamennais zijn geloof, maar keerde in 1804 terug tot de Rooms-Katholieke Kerk en werd in 1816 priester.
Zijn Essai sur l’ indifférence en matière de religion (4 dln. 1817-23), een apologie van het rooms-katholicisme, maakte hem spoedig beroemd. De Lamennais bepleitte een pauselijk centralisme en bestreed het gallicanisme. Op politiek gebied zwenkte hij van een monarchistische naar een liberaal-democratische opvatting. Samen met Lacordaire en Montalembert stichtte hij in 1830 het dagblad L’Avenir, dat in heel Europa invloed had, maar in 1832 door de encycliek Mirari vos van paus Gregorius XVI veroordeeld werd. De Lamennais onderwierp zich aanvankelijk, maar verzette zich twee jaar later in zijn Paroles d’un croyant, dat in geheel Europa opgang maakte. Een nieuwe veroordeling beantwoordde hij met Affaires de Rome (1836), dat een aanval op de Romeinse curie was en een definitieve breuk met de kerk betekende.
Sindsdien evolueerde De Lamennais in de richting van deïsme en revolutionair socialisme. Zijn Du passé et de l’avenir (1841) vertoont opvallende parallellen met het Communistisch Manifest (1848). Vooral als pionier van het liberaal-katholicisme en de christelijke democratie heeft De Lamennais een grote betekenis gehad. Werken: Essai d’un système de philosophie catholique (1830 geschreven, uitg.: 1906), Esquisse d’une philosophie (4 dln. 1841 vlg), Oeuvres complètes (12 dln. 183637). Uitgaven: Oeuvres posthumes (1855—58); L.le Guillou (red.), F.de Lamennais, Correspondance générale (4 dln. 1971—73).
LITT. K.Jürgensen, Lamennais und Belgien (1958); K.Jürgensen, Lamennais und die Gestaltung des belgischen Staates (1963); A.Simon, Rencontres mennaisiennes en Belgique (1964); L.le Guillo, L’évolution de la pensée religieuse de Lamennais (1965); L.le Guillou, Lamennais (1969); T. Van Tijn, Lamennais en zijn Paroles d’un croyant en hun publiek (1970); J.J.Oldfield, The problem of tolerance and social existence in the writings of F.Lamennais 1809-1831 (1973).
