v./m. (-n, -s), 1. groep van gemeenschappelijk levende landzoogdieren (e): een — schapen, runderen, zwijnen;
2. een aantal mensen dat onder dezelfde leiding of hoede staat: de onder Gods hoede staande gelovigen; (ook) een kerkelijke gemeente met betrekking tot haar geestelijke leider;
3. (in het algemeen) troep, schaar, zwerm levende wezens, ook van mensen; (ironisch) de de massa zonder eigen oordeel.
(e) Meestal is het begrip kudde beperkt tot hoefdieren, hoewel leven in groepen o.a. ook voorkomt bij apen, roofdieren en knaagdieren en in zee bij walvisachtigen (dolfijnen). De samenstelling van kudden kan zeer verschillend zijn en kan ook wisselen met het seizoen. Bij het edelhert kent men in de herfst (bronsttijd) harems (een aantal vrouwtjes met een mannetje), waarna de geslachten zich weer splitsen in kudden van hinden en van mannetjes. Iets dergelijks komt o.a. ook voor bij verschillende soorten antilopen. Bij de Afrikaanse olifant kent men de koe-eenheid, bestaande uit een olifantwijfje met jongen van verschillende leeftijd.
De sociale structuur van kudden kan zeer ingewikkeld zijn, met een duidelijke rangorde. In veel gevallen bestaat echter slechts een zeer los verband zonder hiërarchie. Feitelijke gegevens over het leiderschap zijn schaars. In veel gevallen kan men oudere wijfjes met jongen een zeker leiderschap toeschrijven.
Kudden kunnen territoriaal zijn. Sterk gebonden zijn die van nijlpaarden, die een gedeelte van een rivier met de aangrenzende oevers bezetten, begrenzen en verdedigen. Andere typen van kudden (herten, antilopen) trekken rond binnen een min of meer afgebakend gebied. De massale trek naar water en nieuwe weidegronden, zoals bekend van de springbok in Zuid-Afrika en de blauwe gnoe in Oost-Afrika, geschiedt in enorme kudden in los verband. Dergelijke kudden volgen soms bepaalde, eeuwenoude trekroutes. Vooral bij olifanten is het kuddeverband sterk; verscheidene groepen drinken en baden tegelijkertijd en dooreen, waarna elke kudde in dezelfde samenstelling weer haars weegs gaat.
Belangrijke voordelen van het kuddeleven zijn de bescherming tegen roofvijanden en het gezamenlijk voedsel zoeken. Kudden die samengesteld zijn uit verschillende soorten, zoals zebra’s en gnoes met struisvogels, profiteren van de gezamenlijke zintuigen van al deze soorten, hetgeen wellicht resulteert in een grotere veiligheid.
