v./m. (kluizen),
1. kleine, afgezonderde woning of woonvertrek van een kluizenaar, ermitage, cel; soms ook als ben. voor een klooster; (zegsw.) hij komt in kerk noch —, leeft geheel ongodsdienstig;
2. kleine, bekrompen, armelijke woning: de — van de armen; (oneig.) graf, grafkelder;
3. diepoverwelfde nis aan de binnenkant van een burcht-of stadsmuur; (vandaar) klein vertrek, meestal gedacht als gewelfd en met dikke wanden, als schuilplaats of gevangenis: (in Utrecht) kelder onder de straat, van de waterzijde toegankelijk;
4. door wanden van metselwerk of gewapend beton omsloten ruimte die beveiliging biedt tegen brand alleen, of tegen brand en inbraak beide en die wordt afgesloten met een kluisdeur (e); de — is na het bombardement onbeschadigd aangetroffen;
5. (plantkunde) hokje in een splitvrucht dat tegelijk met of kort na het splijten het zaad uitwerpt (bij geraniums en pelargoniums);
6. (scheepsbouw) →ankerkluis.
(e) Een kluis die bescherming biedt tegen brand alleen, wordt archiefkluis genoemd. Deze kan van lichtere constructie zijn dan een kluis, die ook tegen inbraak beveiliging moet bieden. Van deze laatste zijn de wanden in de regel dikker (40100 cm); zij kunnen versterkt zijn met speciale bewapeningen en/of pantsermateriaal.
In bijna alle gevallen worden dergelijke kluiswanden uitgevoerd in gewapend beton van een speciale samenstelling met hoge weerstand tegen boren, explosieven en hitteverwekkende aanvalsmiddelen. Soms worden kluiswanden opgebouwd uit geprefabriceerde betonelementen.
De meeste kluizen worden onder de begane grond gebouwd, soms enkele boven elkaar. In grote kantoorgebouwen worden kluizen toegepast gelijkvloers en op de verdiepingen, waarbij ervoor gezorgd dient te worden dat zij bij brand niet omlaag kunnen storten. Bij kluizen voor bewaring van grote waarden behoren tenminste de staande wanden en het plafond aan de buitenkant gecontroleerd te kunnen worden. Om dit te bereiken wordt dikwijls een controlegang rondom de kluis toegepast.
