v./m. (-s), 1. plaats in een huis of gebouw (ziekenhuis, hotels) nl. een daartoe bijzonder ingericht vertrek, waar het eten bereid wordt: een makkelijk ingerichte —, coöperatieve —, kokerij voor daartoe aaneengesloten personen die gezamenlijk de kosten betalen; centrale —, kokerij waar vanwege de overheid of een organisatie porties toebereid eten voor de bewoners van een plaats of een wijk verkrijgbaar worden gesteld; vrolijke —, als keuken ingerichte kermisattractie waar men schotels enz. kan stukgooien;
2. wijze van voedselbereiding: de Hollandse —; de fijne —, het bereiden van fijne, uitgezóchte spijzen;
3. wat als voedsel bereid wordt: een schrale —, geringe en povere kost; een vette —, rijkelijk eten; (zegsw.) een vette —, een mager testament, als men van lekker eten en drinken houdt zal men niet veel sparen; een koude —, van tevoren toebereide spijzen die men meeneemt of klaarzet en koud eet;
4. (fig.) plaats waar iets bereid of samengesteld, ‘gebrouwen’ wordt.
(e) Door koken ontstaat in een keuken waterdamp. Deze is lichter dan normale droge lucht en trekt dus omhoog. Ter voorkoming van druppelvorming door condensatie is het nodig de bovenste helft van de keukenwanden en het plafond samen te stellen van materialen die de vochtige damp niet geheel afstoten, maar enigermate absorberen. De onderste helft van de wanden en de keukenvloer kan een harder, minder te beschadigen oppervlak gegeven worden om ze gemakkelijk schoon te kunnen houden: b.v. een tegelbekleding. Voor de vloer wordt ook wel een granito-afwerking toegepast. Voor de door het koken ontstane vochtige dampen werd vroeger boven de kookplaats(en) een wasemkap aangebracht met een wasemkanaal tot bovendaks.
Thans volstaat men veelal met een afvoerkanaal dat boven de kookplaats in het plafond begint en tot buitendaks wordt opgetrokken, en een wasemkap met ventilator direct boven het fornuis. Eventueel wordt zo hoog mogelijk tegen het plafond een tweede ventilator geplaatst om de gehele keuken af te zuigen vooral bij de ‘open keukens’. Het keukenaanrecht met de gootsteen wordt, in tegenstelling tot vroeger, vaak van hetzelfde materiaal gemaakt: granitokunststof of roestvast staal met iets opgezette kanten tegen de betegelde wanden; daarnaast zijn er aanrechten van geïmpregneerd hout met roestvaststalen gootsteenbak(ken). Verder is iedere keuken voorzien van bergkasten en -kastjes. Vele firma’s leggen zich speciaal toe op volledige keukeninrichtingen. Men rust de keuken zoveel mogelijk met geautomatiseerde voorzieningen uit: ovens, koelkasten, fornuis e.d. worden vaak uitgevoerd als inbouwapparaten.
De open keuken staat in direct contact met een ander vertrek door het geheel of gedeeltelijk ontbreken van een scheidingswand. Een goede mechanische ventilatie is hier vereist.
In Nederland en België zijn in de modelbouwverordening eisen opgenomen waaraan een keuken van een woning moet voldoen ten aanzien van oppervlakte, afmetingen, inrichting, ventilatie, lichtoppervlak enz.
