[→Gr.], v., het beginsel dat de aardkorst in drijvend evenwicht is met de zwaardere mantel. (e) In 1855 constateerde J.H.Pratt dat de afwijkingen van de schietloodrichting van de verticaal in de Himalaja veel geringer zijn, dan als gevolg van de enorme massa van het gebergte te verwachten is. Hieruit werd geconstateerd dat de zwaartekracht van gebergten gecompenseerd wordt door lichter materiaal.
Hierdoor zou dan gesteente met de kleinste dichtheid onder de hoogste bergtoppen worden gevonden.Volgens G.B.Airy drijven de gebergten met een wortel in een zwaardere materie, als een ijsberg in zee. F.A.Vening Meinesz heeft deze laatste theorie uitgebreid met de veronderstelling van een regionale compensatie. Hierbij wordt een gebergte gecompenseerd door een regionale doorbuiging van de aardkorst, een soort wortel die zich tot ver buiten de voet van het gebergte uitstrekt.
Door F.A.Vening Meinesz werd aangetoond dat isostatische compensatie niet alleen onder de continenten maar ook onder de oceanen aanwezig is; een kolom continentaal materiaal is even zwaar als een even lange kolom oceanisch materiaal. Dikwijls vindt men een negatieve gravimetrische anomalie over een gebergte zoals de Alpen. Zo loopt ook een trog (de as van Vening Meinesz) van sterke negatieve anomalieën over de eilanden ten westen van Sumatra, de onderzeese rug ten zuiden van Java en over de eilandenboog van Timor naar Ceram en tussen Sulawesi en Jailolo in de richting van de oostelijke Filippijnen. Dit toont aan, dat na de gebergtevormende krachten het isostatisch evenwicht nog niet bereikt is, waardoor opheffing en daling nog optreden.
Verplaatsing van materiaal door erosie heeft isostatische bewegingen tot gevolg; er treden uiterst langzame plastische deformaties op in de mantel. Ook een continentale ijsbedekking veroorzaakt isostatische bewegingen. Scandinavië verkeert nog steeds in langzame opheffing na het smelten van de ijskap aan het einde van de laatste ijstijd, ca. 10000 jaar geleden. Bij de vorming van de ijskap heeft dit extra materiaal blijkbaar de aardkorst van Scandinavië en de wijde omtrek neergedrukt, welke daling nu bezig is zich te herstellen.
