[→Lat. instituere, onderwijs geven], (Ned. vert.: Instituten), titel van leerboeken voor de grondbeginselen van het Romeinse recht, o.a. van grote juristen uit de 2e-3e eeuw zoals Gaius,Florentinus, Callistratus, Ulpianus, Paulus en Marcianus. Beroemd werden (sedert de ontdekking in 1816) de Institutiones van →Gaius; in de 19e—20e eeuw werden aankomende juristen via dit werk van Gaius als model, werd ook door enkele leden van de wetgevende commissie van →Iustinianus een gelijknamig leerboek geschreven waaraan, in tegenstelling tot de oudere Institutiones, kracht van wet werd toegekend.
De structuur ervan ligt o.a. ten grondslag aan de Inleidinge tot de Hollandsche rechtsgeleerdheid (1631) van Hugo de Groot. Dit werk is van beslissende invloed geweest op de structuur van het Ned. →Burgerlijk Wetboek. LITT. J.E.Spruit, Enchiridium (2e dr. 1977).
