[dndiaans, Iliniwek, mensen], (afk. IL), staat van de VS, begrensd door het Michiganmeer, de staten Indiana, Kentucky (grensrivieren Wabash en Ohio), Missouri, Mississippi (grensrivier Iowa) en Wisconsin; 146000 km2,11,1 mln. inw. (1,4 mln. negers).
Hoofdstad: Springfield. FYSISCHE GESTELDHEID. Illinois is overwegend laag, vlak land, soms licht golvend met als hoogste punt de Charles Mount (370 m) in het noorden. Naar het zuiden en zuidwesten daalt de bodem geleidelijk. In het zuiden vormt een uitloper van het Ozarkplateau een verhoging, evenals de Quincy Hills in het zuidwesten. Langs de rivieren Illinois, Ohio en Mississippi komen hoge oevers (bluffs) voor. De vruchtbare bodem, overwegend pleistocene klei en leem, kent ook losslagen (tuinbouw). Verder bevatten heuvels meer grof morene materiaal.Van de ca. 500 rivieren zijn de voornaamste: de Mississippi (met de Illinois, de Sangamon, de Rock, de Kaskaskia), de Ohio (met de Wabash). De Chicagorivier, die in het Michiganmeer uitmondde, watert om vervuiling tegen te gaan via een kanaal in de Illinois af.
Illinois heeft een continentaal klimaat. Het zuiden, waar de lente drie weken eerder begint dan in het noorden, is zachter. Er komen sterke temperatuurwisselingen voor, stormen en tornados (1925: 689 doden; 1948: 33 doden; 1967: 33 doden). In Chicago bedraagt de julitemperatuur 26 °C, de januaritemperatuur —2,8 °C.
De prairies (met lange grassen) liepen oorspronkelijk in een wigvorm oostwaarts. West-Illinois was met dit blue-stem rod gras bedekt, de rest behoorde tot de loofwoudgordel van de oostelijke VS. Door landbouw-kolonisatie is nog slechts ééntiende van de staat met bos bedekt. De prairie werd pas ca.1830 ontginbaar.
BEVOLKING. Het aantal inwoners steeg tussen 1960-70 met 10,2 %. De stedelijke bevolking bedraagt 83 %. Veel immigranten (Zweden, Duitsers, Angel-Saksen) kwamen in de 19e eeuw naar Illinois. Van 1870—1910 kwamen Zuiden Oosteuropeanen naar de industriesteden; in de 20e eeuw negers en arme blanken uit de zuidelijke staten, Mexicanen. Er ontstond een controverse, o.a. op financieel-politiek gebied, tussen de metropolis Chicago en de rest van Illinois (downstate of outstate).
CULTUUR. Te Chicago bevinden zich vele musea, populair-wetenschappelijke instellingen, een symfonieorkest enz. In Springfield is het Illinois staatsmuseum. De Atoomenergiecommissie van de VS heeft researchen ontwikkelingsprojecten te Lemont, Chicago en Joliet. Er zijn 138 instellingen voor hoger onderwijs; de voornaamste zijn de universiteit van Illinois (1867) te Chicago en Urbana, de Illinois staatsuniversiteit (1857) te Normal, de Northwestern universiteit (1851) te Evanston, de universiteit van Chicago (1891), de Loyola universiteit, de Northern Illinois universiteit, South Illinois universiteit, de Western Illinois universiteit. ECONOMIE. De centrale ligging in de VS, het rijke landbouwgebied, de Grote Meren, de rivierverbinding met de Mississippi, de transcontinentale spoorlijnen werkten economisch sterk bevorderend. Illinois werd één van de meest producerende staten van de VS, zowel agrarisch als industrieel neemt het de vierde plaats in.
Illinois produceert na Californië de meeste landbouwgewassen. Voor maïs concurreert het met Iowa om de eerste plaats. Het is de eerste staat voor sojabonen. Verdere produkten zijn tarwe, hooi, haver, rogge en gerst. Tuinbouw levert suikermaïs, tomaten, asperges, meloenen, uien, aardbeien, appels, kool, bonen en aardappels. Voor varkensfokkerij staat het na Iowa op de tweede plaats. Runderslachtvee vindt men vooral in het midden, melkveeteelt m.n. bij Elgin.
Het voornaamste industriegebied is Chicago en omgeving. Verdere industriecentra zijn o.a. Rockfort (machinegereedschap, auto-onderdelen, containers), de quad cities: Rock Island, Moline, East Moline, Davenport (Iowa) (instrumenten voor vliegtuigen, wasmachines, landbouwmachines); Peoria (tractoren, graafmachines, voedingsmiddelen, gedistilleerd bier); Springfield (graafmachines, elektrische apparaten, maalderijen); Decatur (carburators, spoorwagens); Alton, Granite City (staalindustrie, raffinaderijen, auto-onderdelen, asfaltpapier).
Steenkolenmijnen komen ten zuiden van Springfield voor, evenals aardolie.
Spoorwegen in Illinois hebben een lengte van 18 000 km, wegen 203000 km. Er zijn 272 vliegvelden. Grootste spooren luchtvaartcentrum in de VS is Chicago, dat ook als binnenen zeehaven aan het Michiganmeer fungeert.
Recreatiegebieden zijn vooral meren, rivieren, bossen. Er zijn 19 beschermde gebieden, 52 staatsparken, o.a. het Starved Rock. Verder historische plaatsen, o.a. Springfield (Abraham Lincoln), gebouwen, Indiaanse relicten. GESCHIEDENIS. Fransen waren de ontdekkers en verkenners van dit gebied, o.a. Joliet en Marquette in 1673, missiepost Kaskaskia bij het huidige Utica in 1675, La Salie in 1679, Fort Crèvecoeur (Peoria) in 1680, de Tonti in 1690, eerste blijvende nederzetting in 1699 te Cahokia.
Na de komst van Engelsen ontstonden spanningen. Door de verloren oorlog (in Cananda) stond Frankrijk dit gebied aan Engeland af in 1763. Na de Amerikaanse Vrijheidsoorlog werd Illinois in 1787 deel van de Northwest Territory van de VS. Van 1800-09 was het deel van Indiana Territory, daarna Illinois Territory. In 1818 werd Illinois toegelaten als staat van de VS. Abraham Lincoln, toen advocaat in Springfield, trok in 1858 door zijn befaamde zeven debatten over slavernij de nationale aandacht.
Na de Burgeroorlog kende men veel sociaal-economische agitatie. De arbeiders organiseerden zich in o.a. de Knights of Labor. Gouverneur Altgeld verbeterde in 1892 de sociale toestand.
LITT. R.P.Sutton, The prairie-state. A documentary hist. of Illinois (2 dln. 1976).
