(afk. HJ), staat in de VS, bestaande uit 132 eilanden (Hawaii, 10400 km2; Maui, 1900 km2; Oahu, 1550 km2; Kauai, 1400 km2; Molokai, 675 km2; Lanai, 360 km2; Niihau, 250 km2; Kahoolawa, 180 km2; en 124 kleine eilanden) in het midden van de Grote Oceaan, 16700 km2, 770000 inw.
Hoofdstad: Honolulu.FYSISCHE GESTELDHEID. De eilandengroep, met de Midway Eilanden een 2500 km lange gordel aan weerszijden van de kreeftskeerkring, zijn van vulkanische oorsprong. Op Hawaii liggen de rustende vulkaan Mauna Kea (4207 m) en de werkende Mauna Loa (met de Kilauea; 4170 m). Deze vulkanen zijn evenals de Heleakala-krater op Maui nationale parken. De oudste eilanden (in het noordwesten) zijn kleine zanden koraaleilanden, resten van grotere. Op de jongste (grote) eilanden (in het zuidoosten) is verweerde lava vruchtbare grond.
Aan de kusten komt koraalvorming voor. Behalve actief vulkanisme komen veel aardbevingen voor.
Vloedgolven, vooral de snelle tsunami’s, zijn gevreesd. Stations in de Grote Oceaan waarschuwen voor naderende vloedgolven. De branding heeft een bijzonder lange golflengte.
Hawaii heeft een subtropisch-tropisch zeeklimaat in de gordel der noordoostpassaat; neerslag in de winter. De gemiddelde temperatuur is in Honolulu in juli 26 °C, in januari 22,5 °C; neerslag 55 cm per jaar. De berg Waialeale (1740 m) op Kaui heeft de grootste neerslag ter wereld: 1150 cm per jaar. Van het oorspronkelijke regenwoud zijn nog slechts resten (boven 1000 m) over aan de loefzijde. Het eiland Hawaii telt duizenden soorten orchideeën. In de 19e eeuw is het sandelhout verdwenen door export.
De droge lijzijde (steppevegetatie) heeft irrigatie nodig voor landbouw. BEVOLKING. De inheemse Polynesische bevolking liep in de 19e eeuw sterk terug door slechte voeding en westerse ziekten. De immigratie is ook na het aantrekken van plantagearbeiders steeds groot geweest. Van 1960—70 steeg de bevolking met 21,7 %. Van de inwoners woont 83,1 % in steden. De verdraagzaamheid tussen de diverse bevolkingsgroepen is groot; ca. 50 % gemengde huwelijken. De traditionele Polynesische cultuur (→Polynesiërs), door het contact met westerlingen aangetast sinds de 19e eeuw, is op Niihau (particulier bezit van de familie Robinson) het best bewaard gebleven.
De bevolking volgt ca. 12,3 jaar onderwijs. Van het aantal gezinnen heeft 57 % telefoon; er zijn 190000 televisietoestellen. Er zijn 13 instellingen voor hoger onderwijs, waaronder de universiteit van Hawaii te Honolulu.
ECONOMIE. In de oorspronkelijke beschaving was de economie vooral gebaseerd op de verbouw van taro, broodvrucht, yams en pandanus, op de vangst van vis en gevogelte en het fokken van varkens. De werktuigen waren van steen of schelpen gemaakt, doordat ijzer in geheel Polynesië onbekend was. In de moderne tijd zijn de voornaamste bestaansmiddelen de defensiebestedingen van de VS, toerisme, suikerriet en ananascultures. De belangrijkste toeristische attracties zijn: de tropisch-subtropische natuur, vuurspuwende bergen, de grootste uitgedoofde krater ter wereld, exotische folkloristische uitvoeringen van muziek, zang, dans, ceremoniën, Waikikistrand met surf-riding.
Onder de 4300 landbouwbedrijven op 936 000 ha bevinden zich grote moderne, gemechaniseerde plantages en veeteeltbedrijven. Voornaamste handelsgewassen zijn suikerriet en ananas (50 % der wereldproduktie). Verdere produkten zijn hoenders, eieren, rundvee, varkens, koffie, groenten, papayas, noten, bananen. De visserij (tonijn, makreel, marlijn, harder) loopt terug.
De industrie omvat m.n. verwerking van landbouwprodukten, verder metalen, hout, kleding, steen, klei, glas. Verdere industrialisatie wordt belemmerd door gebrek aan grondstoffen, energiebronnen, grote afstanden tot afzetgebieden, hoge lonen. In grooten kleinhandel is 21 % van de beroepsbevolking werkzaam, in banken geldwezen 6 %. De voornaamste havens zijn Honolulu: 7,4 mln. t per jaar, Barbers Point: 2,7 mln. t per jaar, Hilo, Pearl Harbor en Kahului. Het vliegveld van Honolulu wordt door 18 luchtlijnen aangedaan. DEFENSIE. Door de centrale ligging in de Grote Oceaan vestigden de VS hier in de 20e eeuw een hoofdkwartier van vloot en luchtmacht voor de Grote Oceaan: Pearl Harbor en SchofieldBarracks. GESCHIEDENIS.
Hawaii werd in 1778 ontdekt door James Cook, die de eilandengroep de naam Sandwich Islands gaf. Eind 18e eeuw werden de eilanden tot één rijk verenigd door koning Kamehameha I (1795—1819). In 1820 vestigden de eerste zendelingen zich op Hawaii; in 1835 werden er door blanken de eerste plantages gesticht. Voor deze plantages werden Chinese koelies aangetrokken, die vaak van hun spaargeld een eigen bedrijf begonnen, zodat de Polynesiërs weldra te maken kregen met een uitheemse middenstand. In 1887 kwamen de Amerikaanse planters in opstand onder leiding van Dole en dwongen een liberale grondwet af, met als uiteindelijk doel het land te verenigen met de VS. In 1893 vormde Dole een regering en riep de republiek uit.
Pas na de →Spaans-Amerikaanse Oorlog (1898) echter wilde de Amerikaanse Senaat instemmen met annexatie, zodat de eilandengroep in dat jaar Amerikaans territorium werd. In 1959 is Hawaii als 50e staat in de VS opgenomen. Voor de VS is Hawaii vooral van belang wegens zijn strategische ligging. De Japanse aanval op →Pearl Harbor (1941) bracht de VS ertoe deel te gaan nemen aan de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog kende Hawaii een stabiele economische vooruitgang. LITT. R.S.Kuykendal, The Hawaiian kingdom (2 din. 1938 en 1953); S.K.Stevens, American expansion in Hawaii 1842—98 (1945); A.W.Lind, Hawaiis people (1955); N.Webb enz., Hawaiian Islands; from monarchy to democracy (1956); A. G.Day, Hawaii, a history (1961); M.Tate, The US and the Hawaiian kingdom (1965).
