v. (-n, -s), onderdeel van de →arbeidsstudie, toegespitst op de handelingen als meest gedetailleerde elementen van een bewerking. (e) De handelingenanalyse verstaat onder een handeling een beweging van een lichaamsdeel, waarbij al of niet een voorwerp kan worden meegevoerd. Het doel van de handelingenanalyse is het opvoeren van de arbeidsproduktiviteit; daarom zijn bij elke handeling drie factoren van belang:
1. de benodigde tijdsduur;
2. de veroorzaakte vermoeidheid;
3. de aanleermoeilijkheden.
Om de omstandigheden die deze factoren beïnvloeden, te beoordelen, is het nodig de verschillende handelingen onder te brengen in groepen en deze als standaardelementen te beschouwen. Hiervoor werd door de Amerikaan F.B.→Gilbreth, die zich als eerste hiermee bezighield, het anagram therblig gebruikt. Er zijn verschillende systemen gepubliceerd van standaardelementen gekoppeld aan tabellen voor bewerkingstijden. In Nederland en België worden vrijwel alleen de →motion-time-measurement-methode (MTM) en de →workfactor-methode op grote schaal toegepast. Meestal worden de volgende standaardelementen onderscheiden:
1. transport, een enkelvoudige beweging waarbij een voorwerp kan worden meegevoerd;
2. grijpen, de bewegingen om een voorwerp zodanig onder controle te krijgen, dat men het kan verplaatsen;
3. loslaten;
4. samenstellen, twee voorwerpen ten opzichte van elkaar in de juiste stand brengen en monteren;
5. uit elkaar nemen;
6. voorrichten, een voorwerp dat verkeerd is gegrepen globaal in de hand in de juiste stand draaien;
7. wachten. Bij ieder standaardelement wordt nagegaan welke factoren de tijdsduur beïnvloeden.
B.v. bij transport wordt de tijdsduur van een enkelvoudige beweging bepaald door het lichaamsdeel dat de beweging uitvoert, de afstand, de benodigde beheersing en de benodigde kracht voor de verplaatsing. Door middel van tijdstudies (vaak op films) zijn tabellen samengesteld voor de standaardelementen.
De uit te voeren handelingen staan niet op zich zelf maar vormen tezamen een bewegingspatroon. De choreograaf R.von →Laban en de organisatieadviseur L.Lawrence hebben onderzocht aan welke eisen een bewegingspatroon moet voldoen om de aanleermoeilijkheden en de vermoeidheidsverschijnselen zoveel mogelijk te beperken. Deze of andere bewegingsleren geven met de tijdsduurtabellen de informatie waarmee een reeks van handelingen bestudeerd kan worden.
LITT. R.von Laban en L.Lawrence, Effort (1947);H.C.Hermans, Arbeidsstudie (1964).
