naam voor de Engelse Burgeroorlog van 1642-52. Ingrijpende maatschappelijke wijzigingen en nieuwe opvattingen over het hoogste staatsgezag veroorzaakten een strijd tussen kroon en parlement.
De oorlog begon op 22.8.1642, toen koning Karel I zijn standaard oprichtte te Nottingham. De invloedssfeer van de koning strekte zich uit over het noorden en westen van Engeland met inbegrip van Wales. Karel I bezat een goed getrainde ruiterij. Het parlement kon rekenen op Londen, het oosten en zuidoosten van Engeland. Na een onbeslist gevecht te Edgehill (1642) brachten de overwinningen van O.Cromwell bij Marston Moor (1644) en vooral Naseby (1645) het parlement aan de winnende hand. De koning vluchtte naar Schotland.
Na deze eerste fase volgde in 1648 een tweede, korte maar hevige burgeroorlog. Cromwell won opnieuw. De koning werd ter dood veroordeeld en onthoofd. Daarop ontstond de ‘Commonwealth and Free State’, een republikeinse bestuursvorm beheerst door Cromwell, en hierna het ‘Protectorate’. In deze periode werd de grondslag gelegd voor de parlementaire regeringsvorm, die na de verdrijving van Jacobus II (1688) met de →Declaration of Rights (1689) haar beslag kreeg. litt. C.V.Wedgwood, The Great Rebellion (2 dln. 1955-58).
